Part of the debate – Senedd Cymru am 3:54 pm ar 15 Ionawr 2019.
Mae'r rhain yn amseroedd llawn pryder i'r cymunedau yr ydym ni'n eu cynrychioli, i fusnesau, ar gyfer y wlad gyfan, ac maen nhw'n disgwyl i'r Llywodraeth hon a llywodraethau eraill gynllunio ein ffordd drwy hynny. Nawr, yn natganiad prynhawn yma rwy'n ei groesawu, rydych chi wedi—mae'r Cwnsler Cyffredinol a'r Gweinidog Brexit wedi—ei gwneud hi'n glir iawn os caiff pleidlais heno ei threchu, fel y mae'r rhan fwyaf o sylwebwyr, y rhan fwyaf o wleidyddion, y rhan fwyaf o'r cyhoedd, a phawb a phopeth bron iawn yn ei ddisgwyl, wedyn gan ddibynnu ar raddfa'r methiant hwnnw, gan ddibynnu ar beth fydd canlyniad y methiant hwnnw—ac mae nifer o wahanol bosibiliadau—byddai Llywodraeth Cymru yn estyn ei llaw ar gyfer trafodaethau pellach ymhlith y gweinyddiaethau datganoledig eraill, ar sail drawsbleidiol, gyda'r gobaith o gael trafodaethau yn seiliedig ar y syniad o undeb tollau, tegwch o ran symudiad gweithlu, ar fewnfudo teg ac ati. Ond mae sefyllfaoedd posib eraill hefyd, ac yn dibynnu ar raddfa methiant heno—pe bai methiant heno, oherwydd ni allwn ni ei ragweld, ond mae'r rhan fwyaf yn credu mai dyma fydd yn digwydd—fe allem ni fod yn negodi eto, fe allem ni fod mewn sefyllfa lle mae gennym ni Lywodraeth yn cwympo, fe allem ni fod mewn sefyllfa lle mae gennym ni Brif Weinidog yn cael ei diswyddo neu Lywodraeth yn camu o'r neilltu, gallai fod yn etholiad cyffredinol, ac fe allem ni fod yn edrych ar bosibiliadau gan gynnwys pleidlais gyhoeddus.
Byddai'r rhan fwyaf o bobl yn y Siambr hon—nid pob un, rwy'n sylweddoli hynny—ond byddai'r rhan fwyaf o bobl yn y Siambr hon eisiau osgoi'r sefyllfa o gamu allan o'r UE, beth bynnag yr ydych chi'n ei alw, Brexit caled, 'dim cytundeb', disgyn yn bendramwnwgl o'r UE—cyfnod pontio heb ei reoli. Ond rwy'n ei chael hi'n anodd gweld sut bellach y gallwn ni osgoi hynny mewn unrhyw un o'r sefyllfaoedd hynny heb ymestyn dyddiad terfyn erthygl 50 mewn gwirionedd. Mae hi'n ymddangos bod pob un o'r trafodaethau hynny, y negodiadau hynny, etholiad cyffredinol, pleidlais gyhoeddus ac ati, ac ati, ac ati i gyd angen estyniad i erthygl 50. Felly, rwy'n gofyn i'r Gweinidog Brexit a'r Cwnsler Cyffredinol: a oes rhywbeth nad wyf i wedi sylwi arno, neu onid yw hynny'n hollol angenrheidiol, oni bai ein bod yn derbyn ein bod ni'n mynd i gamu'n syth dros ymyl y dibyn hwnnw?
Ond mae hi yn briodol, yn y cyfamser, ein bod ni'n parhau i gynllunio yn fanwl yma yng Nghymru ac ar lefel y DU am y 'dim cytundeb' hwnnw. Felly, a gaf i ofyn i'r Cwnsler Cyffredinol a'r Gweinidog Brexit ymhelaethu ar y gwaith y mae'n ei wneud mewn gwahanol ffyrdd, ac y mae cyd-Weinidogion yn ei wneud mewn gwahanol ffyrdd, ynglŷn â'r paratoadau 'dim cytundeb' hynny ym mhob agwedd ar waith y Llywodraeth, ond hefyd â busnesau a rhanddeiliaid eraill, ar gynllunio wrth gefn sifil a hefyd ar gyfathrebu? Oherwydd y pryder sydd gan fyd busnes, trigolion a phobl Cymru ar hyn o bryd—mae angen sicrwydd arnyn nhw fod cynllunio priodol yn mynd rhagddo ar gyfer 'dim cytundeb'.
Yn olaf, a gaf i ofyn a oes ganddo newyddion mwy diweddar a manwl inni ynghylch y defnydd o'r gronfa bontio Ewropeaidd i fynd i'r afael â blaenoriaethau pwysig pe byddai achos o 'dim cytundeb'? Rwy'n gwybod y bu'r Llywodraeth yn ystyried hyn. Mae yntau a Gweinidogion eraill wedi bod yn awyddus i fynd i'r afael â'r blaenoriaethau pwysicaf yn achos sefyllfa o 'dim cytundeb'. Sut mae'r Gronfa Bontio Ewropeaidd honno'n cael ei defnyddio? Mae hi yn briodol ein bod ni'n cynllunio ar gyfer 'dim cytundeb', ond rwy'n ei chael hi'n anodd gweld ffordd yn awr, a dweud y gwir, mewn unrhyw broses bontio wedi ei rheoli neu unrhyw bosibilrwydd nad yw'n golygu camu dros y dibyn, nad oes angen ymestyn dyddiad terfyn erthygl 50.