Cyflwynwyd y ddeiseb hon gan Deffo! Fforwm Ieuenctid Byddar Cymru i wella mynediad at addysg a gwasanaethau mewn Iaith Arwyddion Prydain: sicrhau mwy o gyfleoedd i deuluoedd ddysgu BSL; ychwanegu BSL at y cwricwlwm cenedlaethol; gwella mynediad at addysg drwy gyfrwng BSL ar gyfer plant a phobl ifanc; a darparu gwell mynediad at wasanaethau mewn BSL, megis iechyd, addysg, gofal cymdeithasol a thrafnidiaeth gyhoeddus.  

Iaith Arwyddion Prydain yw pedwaredd iaith frodorol y DU, a chafodd ei chydnabod fel iaith yn ei hawl ei hun yn 2003, ac mae ymgyrchwyr yn galw am sicrhau bod defnyddwyr BSL i'r byddar yn cael eu hystyried yn grŵp iaith leiafrifol. Ar hyn o bryd, ceir plant byddar mewn addysg brif ffrwd yng Nghymru heb fynediad llawn at gymorth cyfathrebu a chyfoedion byddar eraill. O ganlyniad, maent yn gadael yr ysgol yn 16 oed gydag oedran darllen cyfartalog o naw oed. Yn aml hefyd, mae eu sgiliau llafar a'u sgiliau darllen gwefusau yn wael, rhywbeth nad yw wedi newid ers y 1970au, ac mae methiannau addysg gynyddol brif ffrwd yn gwaethygu hyn. Cyfyngedig yw mynediad teuluoedd at grwpiau cymorth a theuluoedd tebyg eraill, ac nid ydynt yn gallu dysgu BSL oni bai eu bod yn gallu fforddio'r costau uchel. Nid oes unrhyw gyfle i blant a phobl ifanc byddar na'u teuluoedd ddysgu eu hiaith eu hunain, BSL, nac ennill cymwysterau BSL hyd nes eu bod yn 16 mlwydd oed, pan fyddant yn gadael yr ysgol. Maent wedi eu hamddifadu o sgiliau bywyd pwysig, sgyrsiau newid bywyd o fewn y cartref a newyddion lleol a byd-eang.

Fis diwethaf, cyhoeddodd y Gweinidog addysg fod ieithoedd tramor modern yn cael eu cynnwys o fewn ieithoedd rhyngwladol yn y cwricwlwm, ac y byddai hyn hefyd yn cynnwys BSL. Fodd bynnag, nid yw BSL yn iaith dramor, mae'n iaith frodorol. Er bod y Gymdeithas Genedlaethol i Blant Byddar wedi datgan eu bod yn derbyn y bydd strwythur y cwricwlwm newydd yn hwyluso gallu ysgolion i ddysgu BSL drwy'r cwricwlwm newydd, maent wedi datgan eu bod yn credu y gallai Llywodraeth Cymru fynd ati'n weithredol i annog ysgolion i fynd ar drywydd yr opsiwn hwn. Aethant ymlaen i ddweud bod annog mwy o ysgolion i ddysgu BSL yn hollbwysig, o ystyried ei statws fel iaith swyddogol yng Nghymru. Dywedasant fod gormod o blant byddar sy'n ddefnyddwyr BSL iaith gyntaf yn cael cymorth mewn ysgolion ar hyn o bryd gan staff heb fwy na lefel sylfaenol iawn o iaith arwyddion. Maent yn siomedig iawn na dderbyniwyd argymhelliad gan y comisiynydd plant y dylid sicrhau bod mynediad at BSL ar gael i bob teulu sydd â phlant byddar, ac roeddent yn dweud bod angen neges gryfach hefyd i sicrhau bod awdurdodau lleol yn dechrau ystyried darpariaeth ar gyfer dysgu BSL fel rhan o'u dyletswydd i ddiwallu anghenion dysgu ychwanegol plant byddar, gan nad oedd hyn yn digwydd ar hyn o bryd, meddent.

Mewn ymateb, dywedodd Deffo! Cymru mai dim ond y rheini sydd yn yr ysgol uwchradd sy'n elwa o'r TGAU, ond bydd dysgu o'r dosbarth meithrin yn paratoi pob un o'r rhai fydd yn gwneud TGAU mewn BSL yn y dyfodol, neu yn wir, y system gyfredol o Gymwysterau BSL.

Er eu bod yn croesawu gweledigaeth y Gweinidog addysg ar gyfer addysgu ieithoedd mewn ysgolion, maent yn bryderus mai dewis yr ysgol ydyw, nid dewis y plentyn, er mwyn eu galluogi i wella mynediad at ddysgu, addysg bellach, sgiliau cymdeithasol, gweithgareddau hamdden, cyflogaeth a chyflawniadau bywyd.

Ddeuddeng niwrnod yn ôl, ymwelais â grŵp trefnu cymunedol Cymru yn Ysgol St Christopher yn Wrecsam, ar eu cais, i drafod eu gwaith ar archwilio'r posibilrwydd y gallai Cymru ddilyn esiampl yr Alban a chynnwys BSL yn y cwricwlwm.

Mae etholwyr byddar yng ngogledd Cymru wedi e-bostio'n dweud:

mae pobl fyddar rwy'n eiriolwr drostynt yn dioddef ledled Cymru ac mae llawer mewn argyfwng iechyd meddwl, gan ychwanegu bod Cymdeithas Pobl Fyddar Prydain ar flaen y gad yn brwydro am gydnabyddiaeth gyfreithiol i BSL yng Nghymru, ac mae'n gofyn i awdurdodau lleol a gwasanaethau cyhoeddus lofnodi eu siarter ar gyfer BSL, a gwneud pump addewid i wella mynediad a hawliau ar gyfer defnyddwyr BSL. Mae gennym siarter eisoes—gadewch i ni ei defnyddio—ond ar hyn o bryd, dau yn unig o awdurdodau lleol Cymru sydd wedi llofnodi.

Fis Hydref diwethaf, gelwais ar Lywodraeth Cymru i ymateb i alwadau am ddeddfwriaeth BSL yng Nghymru a wnaed yng nghynhadledd Clust i Wrando 2018 gogledd Cymru, gan edrych ar Ddeddf BSL yr Alban 2015 a'u cynllun BSL cenedlaethol ar gyfer 2017 a sefydlodd grŵp cynghori cenedlaethol yn cynnwys hyd at 10 o bobl fyddar sy'n defnyddio BSL fel eu dewis iaith neu eu hiaith gyntaf. Er bod Deddf Cymru 2017 yn gwneud cyfle cyfartal yn fater a gedwir yn ôl i Lywodraeth y DU, byddai Bil BSL (Cymru) yn cydymffurfio pe bai'n ymwneud â'r eithriadau a restrir yn y Ddeddf. Heb ddeddfwriaeth sy'n seiliedig ar hawliau penodol, nid yw deddfwriaeth generig Llywodraeth Cymru yn mynd i unman.