Diolch i David Melding am ei sylwadau ar y Bil fel y mae'n sefyll ar hyn o bryd. Ar fater pleidleisio yn 16 ac 17, mae'r pwyntiau rydych yn eu gwneud ar addysg ac ymwybyddiaeth o ddinasyddiaeth mewn addysg ac addysg pobl ifanc—dyna'r union bwyntiau a wnaed yn adroddiad annibynnol Laura McAllister wrth argymell y dylid cyflwyno pleidlais i rai 16 ac 17 oed yng Nghymru, ond na ddylid ond gwneud hynny ochr yn ochr ag archwiliad manwl iawn o sut rydym yn hyrwyddo gwybodaeth ac ymgysylltiad â phobl ifanc, boed hynny drwy rôl ffurfiol y cwricwlwm a'r ysgolion—. Ac mae'n fater rwyf eisoes wedi'i drafod gyda'r Gweinidog addysg ac rydym yn awyddus i weithio gyda'n gilydd ar sut y gwnawn hyn er mwyn paratoi, os caiff y ddeddf ei phasio, ar gyfer rhoi'r bleidlais i unigolion 16 a 17 oed yn 2021. Ac wrth gwrs, gellir ei wneud mewn cyd-destun mwy anffurfiol, drwy'r cyfryngau cymdeithasol a'n gwaith ar hynny, yn enwedig gyda Senedd Ieuenctid Cymru, sydd wedi bod yn llwyddiannus iawn dros yr ychydig fisoedd diwethaf.

Yn wir, mae'r pwynt a wnewch ynglŷn ag ymgysylltiad unigolion 16 a 17 mlwydd oed o gymharu ag oedrannau arall o bosibl yn un diddorol. Mae'r dystiolaeth yn yr Alban—ac wrth gwrs, mae rhai 16 a 17 oed yn yr Alban wedi cael pleidleisio ar ddau achlysur o leiaf, yn y refferendwm annibyniaeth ac ar gyfer Senedd yr Alban—wedi dangos bod unigolion 16 a 17 oed yn llawer mwy gwybodus ynghylch mecaneg pleidleisio, a sut i bleidleisio a ble i bleidleisio, na'r ystod oedran sy'n eu dilyn, rhai 18 i 24 oed, lle mae'n bosibl eu bod wedi gadael eu cartrefi a symud i ardal arall ac mae eu profiad cyntaf o bleidleisio mewn ardal nad ydynt mor gyfarwydd â hi. Yn sicr, dyna oedd y profiad diddorol yn yr Alban wrth roi pleidlais i rai 16 ac 17 oed.

O ran y prif newid, mae'r cymalau o fewn y Bil fel y'i drafftiwyd, yn ogystal â'r enw ei hun—y defnydd o 'Senedd' neu 'Senedd'/'Welsh Parliament'—mae'r gwaith hwnnw ar y gweill, fel y dywedoch chi, David, ac edrychaf ymlaen at ddod gerbron y pwyllgor o bobl ewyllys da i weld a allwn ddatblygu syniadau pellach ar hyn. Buaswn yn annog gofal bob amser a dylai'r Aelodau gofio bod hon yn ddeddfwriaeth gyfansoddiadol, ac y bydd angen 40 Aelod o'r Cynulliad, nid mwyafrif syml, i basio'r Bil yn derfynol, ac rwy'n gobeithio y bydd yr holl Aelodau, wrth feddwl am welliannau diddorol y gallent fod yn dymuno eu cyflwyno i'r Bil yng Nghyfnod 2 a Chyfnod 3, yn cadw mewn cof bob amser y bydd angen 40 Aelod i'w gefnogi yng Nghyfnod 4 ac nid mwyafrif syml yn unig. Roeddwn wedi anghofio mai chi oedd Cadeirydd y pwyllgor cyfansoddiadol yn ystod y pedwerydd Cynulliad, David—maddeuwch i mi am hynny. Ond mae'r darpariaethau mewn perthynas â threfniadau anghymhwyso fel y cawsant eu hamlinellu i ni gan y pwyllgor hwnnw, ac yn sicr felly yng ngoleuni profiad anodd 2011. Felly, rydym bellach yn dilyn Deddf Cymru 2017, sy'n rhoi pwerau inni roi argymhellion y pwyllgor hwnnw mewn deddfwriaeth.

Wrth gwrs, gellir gwella ymgysylltiad cyhoeddus heb fod angen deddfwriaeth, ac mae angen i ni wella'r gwaith hwnnw bob amser. Ond fel y dywedwch, mae yna drafodaeth ddiddorol y mae angen i ni ei chael yma ynglŷn â ffordd fwy gyfranogol o edrych ar wleidyddiaeth yng Nghymru, na fydd yn galw am ddeddfwriaeth o bosibl, ac mae angen inni edrych ar fodelau diddorol y gallwn eu treialu heb ddeddfwriaeth i weld beth sy'n bosibl inni ei wneud er mwyn gwella ein perthynas a dealltwriaeth pobl Cymru o'r hyn a wnawn yma a'u mewnbwn i'r hyn a wnawn ar eu rhan.