Diolch i chi, Dr Dai. Rwy'n cymryd eich cyngor, mae gennyf lefel pwysedd gwaed eithaf isel. Rwy'n beicio i'r Senedd ar y rhan fwyaf o ddiwrnodau ac rwy'n cael hynny'n fuddiol iawn. Os nad wyf yn gwneud hynny, nid wyf yn teimlo cystal. Caerdydd yw'r ddinas sy'n tyfu gyflymaf yn Ewrop, a dros yr 20 mlynedd nesaf bydd gennym 40,000 o gartrefi ychwanegol, gan ei gwneud draean yn fwy o faint na'r hyn ydyw yn awr. O ystyried y lefelau llygredd aer sydd eisoes yn annerbyniol o uchel, mae'n hollbwysig ein bod yn newid y ffordd rydym yn teithio o amgylch y ddinas. Fel arall, bydd hi'n dod yn gwbl amhosibl byw yn y ddinas fwy o faint hon sy'n ehangu, a bydd unrhyw fanteision yn cael eu colli.

Felly, nid yw dim newid yn opsiwn yn fy marn i. Rwy'n falch tu hwnt fod Cyfoeth Naturiol Cymru wedi ymuno â Chyngor Caerdydd i gael disgyblion i fesur lefel y llygredd ar dir chwarae'r ysgol—dyna arf pwerus iawn. Rwy'n siŵr na fydd yn braf darllen y canlyniadau hynny. Eisoes, mae lefelau anghyfreithlon o lygredd aer mewn chwe ysgol yn fy etholaeth, a naw ledled y ddinas. Bydd y wybodaeth honno'n rhoi'r grym sydd ei angen arnynt i ddisgyblion sicrhau nid yn unig eu bod hwy'n newid ond bod yr oedolion o'u cwmpas yn newid hefyd. Oherwydd fe wyddom fod bron hanner y plant a holwyd gan Sustrans yn ôl yn 2010 eisiau beicio i'r ysgol, ond 4 y cant yn unig oedd yn cael gwneud hynny—o'r rhai a holwyd. Roedd yn amlwg yn ymarfer braidd yn hunanddewisol oherwydd, fel y clywsom eisoes gan Huw Irranca, 1 y cant yn unig sy'n beicio i'r ysgol. Oherwydd bod rhieni'n dweud, 'Mae gormod o draffig i'n plant allu cerdded i'r ysgol, felly rydym yn eu cludo yn ein ceir.' Ond drwy wneud hynny, maent yn ychwanegu at yr union lefelau traffig sy'n atal plant rhag cerdded neu feicio i'r ysgol. Mae'r ddadl gylchol hon yn gwbl anghynaladwy.

Yn ddiweddar, gwaharddodd un o'r ysgolion cynradd yn fy etholaeth y plant rhag gadael eu beiciau a'u sgwteri ar safle'r ysgol. Dyma'r un ysgol lle mae oedolion yn defnyddio'r lonydd y tu ôl i'r brif ffordd fel llwybrau tarw gan yrru cerddwyr ac ambell feiciwr oddi ar y llwybr—enghraifft glir o sut y mae pobl yn gwneud y peth cwbl anghywir, a hyd yn oed yn gorfodi eu hymddygiad anghywir ar eraill sy'n gwneud y peth iawn.

Felly, mae pobl yn mynd â'u plant i'r ysgol mewn car, gan eu gwneud yn agored i fwy o fwg traffig yn y car nag y byddent yn ei gael drwy gerdded neu seiclo, a hefyd yn ei gwneud yn fwy annymunol i'r rhai sy'n gwneud y peth iawn. Hebrwng plant i'r ysgol ac oddi yno yn y car sydd i gyfrif am 60 y cant o'r llygredd y mae plant yn ei gymryd i mewn bob dydd ac sy'n cynhyrchu 20 i 30 y cant o'r traffig oriau brig. Byddwn yn gallu gweld y gwahaniaeth yr wythnos nesaf pan fydd llawer llai o geir ar y ffyrdd o ganlyniad i hanner tymor.

Felly, rydym yn bell iawn o gyrraedd targed Caerdydd i dros 50 y cant o deithiau gael eu gwneud ar feic, ar droed neu ar drafnidiaeth gyhoeddus. Cael pobl i adael eu car gartref ar gyfer cymudo i'r gwaith ac i'r ysgol yw'r ffordd gyflymaf a mwyaf effeithiol o fynd i'r afael â'r broblem iechyd cyhoeddus fawr hon, yn ogystal â mynd i'r afael â'n targedau allyriadau carbon. Gydag aer llygredig yn lladd mwy o bobl bob blwyddyn na damweiniau ffyrdd, rydym yn gwybod bod rhaid inni wneud rhywbeth yn ei gylch. Yn benodol mewn perthynas â phlant, mae niwed i'r ysgyfaint ar oedran cynnar yn rhywbeth na ellir ei wrthdroi. Mae cysylltiad rhwng plant yn anadlu aer brwnt a phroblemau cronig ar y frest yn ddiweddarach mewn bywyd. Felly, mae gennym ddyletswydd, bob un ohonom oedolion sy'n gwneud penderfyniadau ar ran plant, i newid y ffordd y gwnawn bethau. Felly, mae teithio llesol i'r ysgol yn hollol allweddol i hyn, ac rwy'n falch iawn fod Cyngor Caerdydd bellach wedi neilltuo £100,000 i sicrhau bod gan bob ysgol yng Nghaerdydd gynlluniau teithio llesol erbyn y flwyddyn nesaf, 2020. Bydd hynny'n bwysig iawn, oherwydd ar hyn o bryd mae gennym lawer o eiriau teg yn y cynllun datblygu lleol, ac yn wir yn strategaeth feicio Cyngor Caerdydd, ond yr hyn sy'n digwydd mewn gwirionedd yw'r gwrthwyneb.

Rhaid inni ddilyn esiampl dinasoedd eraill sydd wedi gwahardd rhieni rhag gollwng plant wrth giât yr ysgol—mae'n beryglus iawn i blant sy'n cerdded i'r ysgol beth bynnag—a gorfodi pobl i barcio a cherdded y rhan olaf o'r daith. Nid wyf yn glir sut y mae Cyngor Caerdydd yn mynd i gyflawni hyn. Nid oes unrhyw ddiben mewn cael cynlluniau teithio llesol ar gyfer pob ysgol os nad oes ganddynt adnoddau wedyn i'w gweithredu a'u gwneud yn fwy diogel i bawb. Felly, fy nghwestiwn i'r Llywodraeth yw: pan fo Cyngor Caerdydd yn cyflwyno cynllun busnes i chi yn rhoi manylion y camau y cânt eu gorfodi i'w cyflawni er mwyn cydymffurfio â therfynau'r UE ar ansawdd aer yr amgylchedd ym mis Mehefin, beth fydd y Llywodraeth yn ei wneud os nad yw'n cynnwys parth aer glân, sef beth fyddai'n rhoi adnoddau i'r cynghorau—fel Caerdydd—i weithredu'r bwriadau da sydd ganddynt yn awr?