Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi ddiolch i'r Ceidwadwyr am gyflwyno'r ddadl a diolch i'r Aelodau am siarad yn y ddadl? Er na fuaswn o reidrwydd yn cytuno â'r hyn a ddywedodd yr Aelodau ar y meinciau Ceidwadol neu feinciau Plaid Cymru, a gaf fi ddweud pa mor ddiolchgar wyf fi fod ganddynt ddigon o ddiddordeb mewn addysg yng Nghymru i gymryd rhan? Ddirprwy Lywydd, fe sylwais mai dyma'r ail ddiwrnod yn ddilynol i ni gael dadleuon pwysig ar addysg ac nid yw Aelodau UKIP wedi cyfrannu unwaith.

Lywydd, buaswn yn dadlau bod dau fater yn cael ei drafod yma y prynhawn yma. Y cyntaf, yn seiliedig ar gynnig y Ceidwadwyr, yw trafodaeth ar y dull sydd gennym yng Nghymru o ariannu ysgolion, a'r ail, yn fwy cyffredinol, yw'r wasgfa ar gyllid gwasanaethau cyhoeddus a chyllidebau ysgol, ac rwyf am roi sylw i'r ddau bwynt yn eu tro.

O ran y pwynt a nododd Suzy Davies ynghylch archwilio, rhaid imi ddweud bod pob menter Llywodraeth Cymru, megis y grant datblygu disgyblion neu'r cyfnod sylfaen, yn destun adolygiad academaidd annibynnol. O ran yr adnoddau ariannol sy'n gysylltiedig â'r grantiau hynny, caiff y rheini eu harchwilio bob blwyddyn, boed yn grantiau a roddir i awdurdodau lleol neu'n grantiau a roddir i'r consortia rhanbarthol, ac rydym yn edrych yn gyson ar wella hynny. Felly, eleni, er enghraifft, cawsom ffocws newydd ar ganlyniadau ar gyfer yr holl arian grant hwnnw.

Os caf symud ymlaen, mae cynnig y Ceidwadwyr yn canolbwyntio'n bennaf ar y fformiwla asesu seiliedig ar ddangosydd a mecanweithiau ariannu ysgolion. Maent yn sôn am ddiffyg tryloywder, ac eto rwy'n nodi bod y cynnig yn methu cynnig unrhyw atebion neu beth y byddent hwy'n ei wneud yn wahanol. Ac yn wir, o'r cyfraniadau gan rai o'r Aelodau Ceidwadol yma heddiw, ymddengys bod anghytundeb ynglŷn â'u hagwedd tuag at hyn. Nid yw Suzy Davies am imi wario arian ar ddysgu proffesiynol ar gyfer athrawon, ond mae Andrew R.T. Davies yn cydnabod bod hwnnw'n wariant gwirioneddol werthfawr. Mae Oscar—Mohammad Asghar yn dweud y dylid rhoi'r holl arian i ysgolion, ond mae Andrew R.T. Davies, unwaith eto, yn cydnabod, mewn rhai achosion, fel trafnidiaeth neu wasanaethau AAA arbenigol, ei bod yn well i rai gwasanaethau gael eu darparu ar sail ranbarthol neu awdurdod lleol.

Gadewch inni fod yn gwbl glir: cytunir ar y fformiwla asesu seiliedig ar ddangosydd gan yr is-grŵp dosbarthu, a chyn i unrhyw un ddweud mai ystryw yw hyn yn erbyn awdurdodau lleol gwledig, mae'r is-grŵp hwnnw'n cynnwys cynrychiolwyr o Wynedd, Powys, Sir Fynwy a Bro Morgannwg. Caiff y data a ddefnyddir i gyfrifo'r fformiwla asesu seiliedig ar ddangosydd ei ddiweddaru bob blwyddyn, a'r setiau data yn y fformiwla asesu seiliedig ar ddangosydd yw niferoedd disgyblion, cymhwysedd i gael prydau ysgol am ddim a theneurwydd poblogaeth, ac os nad yw'r Torïaid yn cytuno ag unrhyw un o'r setiau data hynny, dylent ddweud pa rai nad ydynt yn cytuno â hwy. Serch hynny, Ddirprwy Lywydd, fe fyddaf yn onest, rwy'n derbyn ac yn cytuno y gall y modd y caiff ysgolion eu hariannu fod yn ddryslyd. Mae fformiwlâu ariannu, o ran eu natur, yn greaduriaid cymhleth ar y cyfan. Dyna'n union pam y gofynnais i fy swyddogion wneud ymdrechion pellach i gyhoeddi manylion yn esbonio sut y caiff ysgolion eu hariannu. Ac fel y cyfeiriodd Suzy Davies, cyhoeddwyd tudalen newydd ym mis Medi ar wefan Llywodraeth Cymru sy'n nodi'n union sut y caiff ysgolion eu hariannu. Fodd bynnag, rwy'n cydnabod bod angen cadw materion o dan arolwg ac archwilio a yw'r systemau presennol yn gweithio ar eu gorau. Ac rwyf fi a'r Gweinidog llywodraeth leol wedi dweud yn glir iawn nad oes gennym unrhyw wrthwynebiad i newidiadau i'r fformiwla. Mae'r is-grwp dosbarthu llywodraeth leol wedi nodi addysg fel ffrwd waith ar gyfer edrych ar ddulliau amgen o sefydlu'r fformiwla asesu seiliedig ar ddangosydd, ac mae swyddogion Llywodraeth Cymru yn cynorthwyo gyda'r gwaith hwn.

Ond Ddirprwy Lywydd, mae angen i'r Aelodau fod yn ofalus hefyd o ran yr hyn y maent yn galw amdano. Mae pobl wedi siarad heddiw am fformiwla newydd ar gyfer ariannu ysgolion, un genedlaethol. Rwy'n deall y galwadau hyn, ond rhaid inni wynebu'r realiti: mae perygl i fformiwla ariannu newydd greu ansefydlogrwydd sylweddol yn y cyllid i ysgolion. Ar draws y ffin, mae'r Ceidwadwyr eu hunain wedi penderfynu cyflwyno fformiwla ariannu genedlaethol newydd, a bydd Aelodau yn y Siambr hon yn cofio'r anhrefn a achosodd, gan gynnwys nifer fawr o Aelodau Seneddol Ceidwadol yn gwrthryfela yn erbyn y cynlluniau. Nawr, rwy'n derbyn, yn yr oes hon, nad yw mor anghyffredin â hynny i ASau Ceidwadol bleidleisio yn erbyn eu Llywodraeth eu hunain, ond mae'n werth ei nodi, serch hynny.

Felly, gadewch inni fod yn glir yma: byddai fformiwla ariannu newydd yn golygu y byddai rhai enillwyr, ond byddai rhai ar eu colled hefyd, ac nid wyf yn gweld neb yn y Siambr hon yn sefyll i gynnig unrhyw rai o'u hysgolion fel collwyr. Hefyd, fel y nododd Andrew R.T. Davies yn gwbl briodol, a fyddai un fformiwla ariannu genedlaethol yn adlewyrchu amrywiaeth y ddarpariaeth addysg Gymreig yn ddigonol mewn gwirionedd—ysgolion bach, gwledig; ysgolion mawr, trefol gyda phoblogaeth amrywiol iawn; ysgolion sy'n arbenigo mewn anghenion addysgol arbennig? Mae'r rhain oll yn faterion cymhleth y credaf y byddai'n anodd tu hwnt eu cyfleu mewn un fformiwla ariannu genedlaethol, a byddai hefyd yn newid radical i rôl awdurdodau addysg lleol a chynghorwyr a etholwyd yn uniongyrchol yn eu rôl mewn addysg. A gallaf ddweud wrthych nad yw arweinydd Ceidwadol cyngor Sir Fynwy yn cefnogi ariannu ysgolion yn uniongyrchol ac yn sicr ni chaiff ei gefnogi gan arweinwyr megis Ellen ap Gwynn yng Ngheredigion. Felly, gadewch inni fod yn glir beth y mae fformiwla ariannu genedlaethol yn ei olygu mewn gwirionedd i awdurdodau addysg lleol a rôl cynghorwyr etholedig lleol. Efallai mai dyna y mae'r Torïaid ei eisiau, ond dylent ddweud hynny'n uchel.

Ddirprwy Lywydd, ar y cyfan, nid y fformiwlâu, nid y grant cynnal refeniw, na'r grantiau wedi'u neilltuo yn wir, y bydd rhieni ac athrawon yn treulio amser yn siarad â mi yn eu cylch. Maent yn siarad â mi am eu siom oherwydd y toriadau a orfodwyd dros gyfnod parhaus o gyni economaidd, ac mae'r toriadau hynny, gadewch inni fod yn glir, wedi arwain at dynnu bron i £1 biliwn allan o gyllideb Cymru yn gyffredinol.

Nawr, o ran y Gymdeithas Arweinwyr Ysgolion a Cholegau, a'r llythyr oddi wrthynt sydd wedi'i grybwyll sawl gwaith yn y Siambr y prynhawn yma, rwy'n rhoi sylw difrifol i'r hyn sydd ganddynt i'w ddweud. Nid wyf yn cydnabod y ffigur o £450 miliwn. Yn wir, maent wedi cydnabod wrth fy swyddogion a minnau fod y ffigur yn cynnwys gwasanaethau AAA yr AALl ac mae'n cynnwys cludiant ysgol, ac rwy'n siŵr na fyddai neb ohonom yn cytuno bod hwnnw'n arian nad oes angen ei wario. Ond bydd fy swyddogion yn trafod ymhellach gyda'r Gymdeithas Arweinwyr Ysgolion a Cholegau, oherwydd byddai'n rhyfedd, oni fyddai, pe bai'r awdurdodau lleol a'r ysgolion unigol hynny o dan y fath bwysau—ac nid wyf yn dweud nad ydynt—ond byddai'n benderfyniad rhyfedd yn wir i ddyblygu gwasanaethau. Oherwydd wedi'r cyfan, gadewch i ni gofio, yr AALlau yw'r prif randdeiliaid yn y consortia rhanbarthol, felly pam y byddai AALl, sydd am flaenoriaethu cyllid ar gyfer ei ysgolion, yn penderfynu gwario arian yn dyblygu gwasanaeth y gallai'r consortia rhanbarthol ei ddarparu a'u bod hwy'n rhanddeiliaid yn y consortia rhanbarthol hynny? Byddai'n sefyllfa ryfedd iawn yn wir, oni fyddai? Byddai'n wrthnysig braidd. A dyna pam y bydd fy swyddogion yn trafod gyda'r Gymdeithas Arweinwyr Ysgolion a Cholegau yr wythnos hon i ddeall o ble y deillia'r pryderon hynny.