Part of the debate – Senedd Cymru am 3:22 pm ar 11 Mehefin 2019.
Trefnydd, a gaf fi ofyn am ddau ddatganiad gan Lywodraeth Cymru os gwelwch yn dda? Yn y bôn, mae'r un cyntaf yn un hawdd iawn, mewn gwirionedd, i'r Gweinidog Iechyd. Dros y penwythnos, gwelsom y newyddion bod GIG Lloegr yn edrych ar dreialon ar gyfer defnyddio MRIs ar gyfer sganio am ganser y prostad. Yn amlwg, byddai unigolion yn gwerthfawrogi y gallai'r dull o ganfod canser y prostad fod yn gyflymach ac yn gynt ac y byddai eu canser hwy'n cael ei ddal yn gynharach, oherwydd mae dros 6,000 achos y flwyddyn yn cael eu nodi a hynny'n ystod cyfnodau hwyr canser y prostad, ac mae dros 11,000 yn marw bob blwyddyn o ganser y prostad ledled y DU. Felly, mae unrhyw ffordd y gallwn ni fynd i'r afael â hynny fel diagnosis cynnar yn mynd i fod yn dderbyniol.
Ond mae sganiau sy'n defnyddio MRIs yn golygu bod angen sganwyr MRI arnom, mae angen radiograffwyr sydd wedi eu hyfforddi mewn sganwyr MRI, ac mae arnom angen radiolegwyr sy'n gallu deall canlyniadau'r sganiau mewn gwirionedd. Mae angen inni sicrhau'r rheini oherwydd mae'r sganwyr MRI sydd gennym ni ar hyn o bryd eisoes yn cael eu defnyddio'n llawn. Felly, os ydym ni'n sôn am sganio pobl, ble'r ydym ni'n mynd i'w cynnwys o fewn yr amserlenni presennol? Felly, mae angen i ni sicrhau bod gennym ni gynllun ar waith. Felly, a all y Gweinidog roi cynllun gerbron o ran sut y mae'n bwriadu edrych ar wasanaethau radiolegol ledled Cymru er mwyn sicrhau, wrth i'r dull hwn ddatblygu, ac ar ôl iddo gael ei gymeradwyo, ei fod mewn gwirionedd yn rhoi'r canlyniadau yr ydym ni eu heisiau, a'n bod mewn sefyllfa i fynd ymlaen yn ddi-oed gyda'r gwasanaeth a pheidio â gorfod aros wrth inni edrych ar gyllid ar gyfer sganwyr newydd?
O ran yr ail ddatganiad, a gaf i ddatganiad gan Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth ynghylch perchenogaeth gwahanol adeileddau, gan gynnwys twnelau, sydd ym mherchnogaeth yr Adran Drafnidiaeth ar hyn o bryd? Deallaf fod Priffyrdd Lloegr mewn gwirionedd yn rheoli llawer o'r adeileddau hynny yng Nghymru ar ran yr Adran Drafnidiaeth—ac rwyf yn cynnwys twnnel y Rhondda yn un o'r rheini, ac yn amlwg mae twnelau eraill wedi'u cynnwys. Rydym ni wedi gofyn sawl gwaith am i'r berchenogaeth ddod i Lywodraeth Cymru, ond deallaf fod y contract rheoli ar gyfer y rheini yn dod i ben y flwyddyn nesaf. Felly, bydd cyfle y flwyddyn nesaf, pan ddaw contract yr Adran Drafnidiaeth gyda Phriffyrdd Lloegr i ben, i edrych ar berchenogaeth y twneli a'r adeileddau eraill hyn sydd yng Nghymru—maen nhw'n perthyn yma, ond maen nhw'n cael eu rheoli gan yr Adran Drafnidiaeth. A yw hi'n bryd erbyn hyn i ni gael datganiad i ddweud, mewn gwirionedd, pa gamau fydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i gymryd perchenogaeth o'r rhain? Mae hynny hefyd yn mynd i'r afael â chwestiwn pwysig iawn: Os ydym ni eisiau gwneud rhywbeth â nhw, mae angen i ni gael yr arian, ac ni allwn gael yr arian nes bydd gennym y berchnogaeth, fel bod yr atebolrwydd yn dod yma. Felly, mae'n hollbwysig. Mae pethau wedi'u gohirio o ganlyniad i'r ffaith nad oes gennym ni'r berchenogaeth honno yma yng Nghymru.