Part of the debate – Senedd Cymru am 6:54 pm ar 12 Mehefin 2019.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Mae hwn yn bwnc pwysig, ac mae'n amserol iawn, gydag ymgyrch Ymwybyddiaeth Sgamiau eleni yn dechrau yr wythnos hon. Gwn y bydd pobl wedi cysylltu â llawer o'r Aelodau, fel y mae Caroline Jones wedi'i nodi—pobl hŷn a bregus yn aml sydd wedi dioddef sgamiau. Fel y gwyddoch, nid yw'r polisi ar atal sgamiau wedi'i ddatganoli. Yn yr un modd, mae twyll o unrhyw fath yn drosedd ac yn fater i'r heddlu ymdrin ag ef. Er hyn, rydym yn benderfynol o wneud popeth a allwn i fynd i'r afael â materion sy'n effeithio ar ddiogelwch cymunedol yng Nghymru ac sy'n cael effaith mor fawr ar ddioddefwyr.
Fel y gwyddom ni i gyd, ac rydym wedi clywed hyn mor glir, gall sgamiau gael effaith ddinistriol ar ddioddefwyr a'u teuluoedd. Amcangyfrifir bod defnyddwyr Prydain yn colli tua £3.5 biliwn i sgamiau bob blwyddyn, sy'n cyfateb i £70 ar gyfer pob oedolyn sy'n byw yn y DU. Ac wrth gwrs, clywsom am ymchwil Cyngor ar Bopeth sy'n dangos bod 61 y cant o bobl wedi cael eu targedu gan sgamwyr yn y ddwy flynedd diwethaf. Rwyf hefyd wedi dychryn wrth ddysgu drwy eu hymchwil fod bron i 40 y cant o bobl wedi cael eu targedu bum gwaith neu fwy. Mae twyllwyr yn cysylltu â phobl hŷn, rhai yn eu 80au a 90au, yn mynnu arian neu'n ceisio eu hannog i drosglwyddo arian banc, fel rydym wedi'i glywed, ac yn eu bygwth os nad ydynt yn cydymffurfio. Mae'r galwadau ffôn hyn yn peri gofid mawr i'r rheini a dargedir, pa un a ydynt yn colli arian ai peidio.
Yn aml, gall yr effaith ar iechyd a llesiant fod yn llawer mwy na'r golled ariannol. Mae pobl yn colli hyder a gallant ddioddef mwy o unigrwydd a mynd yn fwy ofnus. Mae hyn, yn ei dro, yn arwain at ddirywiad mewn iechyd meddwl a chorfforol, ond drwy gydweithio ar draws ystod eang o sefydliadau rydym mewn sefyllfa dda i ddylanwadu ar newid. Gallwn helpu i atal twyllwyr rhag achosi'r boen a'r trallod sy'n difetha bywydau, ac mae honno'n neges gref o'r ddadl hon. Mae'n hanfodol bod pawb yn teimlo'n ddiogel yn eu cartrefi a'u cymunedau. Dyna pam y gwnaethom ymrwymiad yn 2013 i gefnogi'r camau i greu parthau dim galw diwahoddiad er mwyn atal masnachwyr twyllodrus a galwyr digroeso rhag cysylltu â phobl yn eu cartrefi. Ond nid yw pob sgam yn digwydd ar garreg y drws—[Torri ar draws.]