Part of the debate – Senedd Cymru am 5:31 pm ar 25 Mehefin 2019.
Fe wnaf i ddatblygu'r pwynt hwnnw ymlaen un cam ymhellach hefyd a dweud nad mater o ddatganoli arian a chyfrifoldeb a phwerau ar gyfer seilwaith rheilffyrdd yn unig yw hyn—er bod taer angen am hynny yn amlwg ac fe wnaethom ni gyflwyno ein hachos i Keith Williams—mae hefyd yn ymwneud â bod â chyfrifoldeb am y trenau sy'n gweithredu ar y cledrau yn ein gwlad. Ar hyn o bryd, rydym ni mewn sefyllfa hurt lle gellir ymgynghori â Llywodraeth y DU a hwythau'n rhoi cyngor inni ar wasanaethau sy'n gweithredu yng Nghymru, a masnachfraint Cymru a'r Gororau, ac eto, o ran y gwasanaethau y maen nhw'n gyfrifol am eu caffael, sy'n gweithredu ar ein rheilffyrdd yng Nghymru, nid oes gennym ni lais, ac ni ellir caniatáu i hynny barhau, oherwydd, fel y profwyd gan ymagwedd Grand Union Trains tuag at Lywodraeth y DU, pe gallem ni gyflwyno mwy o wasanaethau i'r rheilffyrdd sy'n bodoli yng Nghymru, gallem leihau'r ddibyniaeth ar geir.
Gallaf ddweud wrth yr Aelodau heddiw, ynghylch yr amserlen ar gyfer llunio a gwahodd y comisiwn i adrodd, y gwelwn aelodau'n cael eu penodi—fe gytunir ar y rheini, Llywydd, rhwng y cadeirydd a minnau—cyn toriad yr haf. Bydd eu gwaith yn dechrau ar unwaith, ac rwyf eisoes wedi cwrdd â'r cadeirydd i drafod y gwaith ac adroddiad yr arolygydd, a'r asesiad a'r dadansoddiad a gynhaliwyd hyd yn hyn. Yn y cyfamser, mewn ymateb uniongyrchol i'r pwynt a godwyd gan Jenny Rathbone, rydym yn bwrw ymlaen, ar unwaith, â mesurau i leihau tagfeydd ar yr M4 mewn achosion o ddamweiniau, ac mae contractau'n cael eu llunio ar hyn o bryd i gael gwasanaethau patrôl ychwanegol a gwasanaethau adfer ar y ffordd. O'r comisiwn, disgwyliaf adroddiad interim o fewn chwe mis, ond rwyf wedi bod yn awyddus ac yn glir iawn wrth ddweud wrth y cadeirydd a'r cyhoedd os gall y comisiwn gyflwyno awgrymiadau ymarferol y gellir eu cyflwyno mewn cyfnod byrrach, neu hyd yn oed ar unwaith, yna dylai wneud hynny o fewn y cyfnod chwe mis.
Llywydd, mae trafnidiaeth yn faes lle mae gan Lywodraeth Cymru gynlluniau beiddgar ac uchelgeisiol ar gyfer y dyfodol: efallai'r cytundeb masnachfraint rheilffyrdd gorau yn y DU, y mae ei werth yn £5 biliwn—fel y dywedais yn gynharach, buddsoddiad digyffelyb mewn teithio llesol; datblygu strategaeth drafnidiaeth newydd i Gymru; ac, yn ôl pob tebyg, yr ailwampio mwyaf radical ar ddeddfwriaeth a'r ailwampio mwyaf radical ar wasanaethau bysiau a fydd yn gwella bywydau a chysylltedd ledled Cymru.
Mae datrys y problemau o ran tagfeydd yng nghyffiniau'r M4 yn rhan bwysig o'r cynlluniau hynny, a gallaf sicrhau Jayne Bryant, ac rwyf yn cydymdeimlo'n llwyr â hi, mai'r alwad gyntaf am arian drwy ganslo'r llwybr du'r M4 fydd i gomisiynu atebion i ddatrys y broblem benodol honno yng Nghasnewydd a'r cyffiniau. Gwn fod llawer o Aelodau a phleidiau eisoes wedi cyflwyno syniadau ynghylch sut y gellir gwario'r arian hwnnw, nid dim ond yng Nghasnewydd, nid yn unig yn y de-ddwyrain, ond ar hyd a lled Cymru. Rwyf wedi bod yn cadw rhestr o'r prosiectau hynny; maen nhw'n gyfystyr â rhestr dymuniadau gwerth mwy na £3.5 biliwn. Caiff yr arian hwnnw a ddyrannwyd, y dyraniad gwreiddiol ar gyfer y ffordd liniaru £1 biliwn, ei ddefnyddio'n gyntaf oll i ddatrys y dagfa benodol honno yng Nghasnewydd. Nawr rwy'n barod i hwyluso cyfarfodydd rhwng Aelodau lleol yn arbennig a'r comisiwn, ond os oes gan unrhyw Aelod yn y Siambr hon awgrym ar gyfer sut i ddatrys tagfeydd ar y rhan benodol honno o'r M4, a fyddech cystal â'i gyflwyno a bydd y comisiwn yn falch o'i dderbyn.
Credaf ei bod hi'n werth dweud, fel y gwelsom ni o adroddiad yr arolygydd, nad oes unrhyw atebion hawdd na diwrthwynebiad yn bodoli o ran y tagfeydd sydd wedi plagio'r M4 o amgylch Casnewydd, ond rydym ni wedi ymrwymo i fynd ati mewn modd cydweithredol i ddod o hyd i ddulliau fforddiadwy, arloesol ac, yn bwysicaf oll, yn anad dim, Llywydd, atebion cynaliadwy yn yr amser byrraf posib. Rwy'n edrych ymlaen yn ddiffuant at weithio gydag eraill i wireddu'r uchelgais hwnnw.