Diolch i chi, Lywydd, ac i'r Aelodau sydd wedi siarad yn y ddadl heddiw, ac rwy'n falch iawn o ymateb iddi. Fel y mae pawb wedi cydnabod, mae iechyd llygaid gwael yn broblem gyffredin a all gael effaith ddinistriol ar bobl a'u teuluoedd. Ac fel rydym yn cydnabod, rhagwelir y bydd nifer y bobl yng Nghymru sydd â nam ar eu golwg yn dyblu erbyn 2050. Felly, o ystyried pwysigrwydd gofal iechyd llygaid, rwy'n croesawu'r cyfle i amlinellu'r newidiadau rydym yn eu gwneud i wella gwasanaethau i bobl sy'n eu defnyddio yn awr ac i sicrhau eu bod yn gynaliadwy ac yn barod i ymateb i'r galw yn y dyfodol.

Ceir pobl yng Nghymru sy'n dal i aros yn rhy hir am eu triniaeth gyntaf, ac rwy'n cydnabod nad yw hynny'n ddigon da. Fodd bynnag, er gwaethaf y cynnydd yn nifer y bobl sydd angen ein gwasanaethau, rydym wedi gweld gwelliannau sylweddol yn yr amseroedd rhwng atgyfeirio a thriniaeth dros y blynyddoedd diwethaf. Ar ddiwedd mis Mawrth 2019, roedd 218 o bobl yn aros am fwy na 36 wythnos am eu hapwyntiad cyntaf, a dyna'r sefyllfa orau ers mis Mawrth 2012, a gwelliant o 93 y cant ers y pwynt isaf ym mis Mawrth 2015, pan oedd dros 3,500 o bobl yn y sefyllfa honno. Ond yn bwysig—a dyma'r rheswm am y mesurau newydd—gwyddom mai ar gyfer cleifion newydd yn unig y mae mesurau amser rhwng atgyfeirio a thriniaeth yn berthnasol. Mae'r rhan fwyaf o gleifion offthalmoleg angen archwiliadau a thriniaeth reolaidd a pharhaus i sicrhau eu bod yn gweld yn well neu i leihau'r risg o golli golwg yn ddiangen, ac mae tystiolaeth glinigol yn awgrymu bod tua 10 y cant o gleifion newydd mewn perygl o golli eu golwg yn barhaol o'i gymharu â 90 y cant o gleifion dilynol.

Unwaith eto, rwy'n derbyn y pwyntiau y mae Jenny Rathbone wedi'u gwneud am y ffordd yr ydym yn ceisio ad-drefnu ein system er mwyn gwneud gwell defnydd o'r gweithwyr proffesiynol ar ein stryd fawr, lle gellir rheoli pobl yn ddiogel ac yn briodol y tu allan i wasanaeth dan arweiniad meddyg ymgynghorol mewn ysbyty. Ond mae'r ffigurau a ddyfynnwyd ac a drafodwyd gennym yn y ddadl hon yn rhai digalon. Mynegodd gweithwyr gofal iechyd proffesiynol a'r trydydd sector bryderon nad oedd mesurau amser rhwng atgyfeirio a thriniaeth yn adlewyrchu'r pethau pwysicaf. Ac yn ddiddorol, cafwyd llawer o drafod ar gataractau, a rhan o'n her, wrth gwrs, os ydym am wella hen fesurau amser rhwng atgyfeirio a thriniaeth, oherwydd eich bod ar restr aros i ddechrau ar gyfer cataractau ac eto mae'n fwy diogel yn glinigol i aros gyda chataract na chyda chyflyrau eraill—. Nid yw hynny'n golygu y gallwch aros am byth, ond roedd ein mesurau blaenorol yn ein gyrru tuag at gyrraedd targed heb ystyried angen clinigol yn briodol.

Felly, nid oedd yr hen fesurau'n cofnodi oedi yn ddiweddarach ar lwybr y claf ac fel y dywedais, gallai wneud i wasanaethau flaenoriaethu apwyntiadau ar gyfer cleifion newydd. O ganlyniad, gwrandewais ar yr hyn a ddywedodd clinigwyr a'r trydydd sector, a chynrychiolwyr cleifion yn enwedig, ac rydym wedi bwrw iddi i dreialu ffordd newydd o ddeall sut y gallai mesurau newydd edrych a sut y gellid eu cynllunio. Ac ar ddiwedd y broses honno, rwyf wedi cyflwyno'r mesurau newydd a gyhoeddais yn ddiweddar. Fe'u dyfeisiwyd i gynnwys cleifion newydd a chleifion presennol, yn seiliedig ar angen clinigol a risg o ganlyniad anffafriol. Ac mae'r gwaith wedi cael ei gefnogi'n llawn gan y grŵp trawsbleidiol ar olwg, ac rwy'n cydnabod ac yn croesawu eu cefnogaeth.

Ac mae hyn wedi bod yn gam beiddgar i ni oherwydd yr hyn a wnaethom fel Llywodraeth yn y bôn yw nodi'r meysydd lle mae angen inni wneud mwy mewn ffordd lawer mwy gonest, oherwydd a dweud y gwir, gallem fod wedi gadael yr hen fesurau a dweud, 'Rydym yn cyrraedd ein targedau rhwng atgyfeirio a thriniaeth', ac yn y bôn, gallem fod wedi methu datgelu natur yr her yn briodol. A ni yw'r wlad gyntaf yn y DU i wneud hyn. Soniwn yn rheolaidd ynglŷn ag a oes modd cymharu mesurau rhwng gwledydd y DU? Wel, nid oes modd gwneud hynny, oherwydd fe wnaethom ddewis bwriadol i newid ein mesurau, ac rwy'n credu nid yn unig fod hynny'n briodol yn glinigol oherwydd y cyngor a gefais, ond mewn gwirionedd credaf y dylai pobl yng Nghymru gael gwell gwasanaeth oherwydd yr ymgyrch i gyrraedd y targedau newydd a gyflwynwyd gennym.

Fe gymeraf yr ymyriad, yna dylwn wneud rhywfaint o gynnydd.