Part of the debate – Senedd Cymru am 6:29 pm ar 10 Gorffennaf 2019.
Gadewch imi dynnu sylw at rai egwyddorion allweddol. Fe ddof yn ôl mewn munud os caf fi.
Dewis pleidleiswyr, lle dylai'r system etholiadol a ddewisir ar gyfer y dyfodol alluogi pleidleiswyr i ddethol neu nodi ffafriaeth dros ymgeiswyr unigol; lle dylai'r system etholiadol gyflwyno Aelodau â mandadau sy'n cyfateb yn fras ac sy'n rhoi statws cyfartal; lle mae gennym o leiaf y lefel bresennol o gyfranoldeb ag sydd gan y system gyfredol, a mwy na hynny yn ddelfrydol; lle dylai fod yr un gwerth i bleidleisiau; lle mae'r system mor syml a dealladwy â phosibl i bleidleiswyr; a lle caiff ei diogelu ar gyfer y dyfodol o ran anghenion a thueddiadau sy'n newid, a gallu sicrhau atebolrwydd, effeithiolrwydd a sefydlogrwydd llywodraethol, boed y rheini'n llywodraethau mwyafrifol neu'n glymbleidiau. Nawr, nid af drwy holl fanylion yr adroddiad yn drwyadl—gall eraill ei ddarllen yn eu hamser eu hunain—ond mae'n arwain at gasgliadau clir iawn a chasgliadau y ceir tystiolaeth dda ar eu cyfer: fod angen mwy o Aelodau Cynulliad i wneud y gwaith craffu y cawsom ein hethol i'w wneud yn effeithiol, ac na fydd unrhyw fesur o waith clyfar yn gwneud iawn am fwlch cyfredol a chynyddol yn y capasiti, a bod angen inni ystyried system etholiadol newydd hefyd a fydd, gyda mwy o ACau, nid yn unig yn cyflawni'r egwyddorion a amlinellir yn yr adroddiad, ond a fydd, ynghyd â'r argymhellion ar weithredu cadarnhaol i hyrwyddo cydraddoldeb rhwng y rhywiau, yn peri i bob plaid a'r Cynulliad yn ei gyfanrwydd arwain y ffordd ar fwy o amrywiaeth ar waith, nid mewn geiriau'n unig, a thrwy wneud i bob pleidlais gyfrif yn gyfartal, gall gynyddu'r nifer sy'n pleidleisio. Fe ildiaf.