3. Datganiad gan y Prif Weinidog: Y Rhaglen Ddeddfwriaethol

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:55 pm ar 16 Gorffennaf 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mark Reckless Mark Reckless Conservative 3:55, 16 Gorffennaf 2019

(Cyfieithwyd)

Dechreuodd y Prif Weinidog ei ddatganiad drwy ddweud:

'Yn y datganiad deddfwriaethol hwn, byddaf yn amlinellu cynlluniau’r Llywodraeth ar gyfer y Biliau byddwn yn eu cyflwyno yn ystod gweddill y tymor Cynulliad hwn.'

Credaf ei fod tua hanner ffordd drwy'r datganiad cyn inni glywed ynghylch hynny. Clywsom o'r blaen am yr hyn a ddigwyddodd neu'r hyn yr oedd eraill yn ei wneud neu pam na fyddech yn gwneud gwahanol bethau, ac ynglŷn â'r rheini, fe wnaethoch chi ddweud ein bod:

'wedi gallu asesu a ydym ni bellach mewn sefyllfa i gyflwyno Bil amaethyddiaeth i Gymru a Bil llywodraethu ac egwyddorion amgylcheddol yn y tymor hwn'.

Rwy'n glir o'ch datganiad ac, yn wir, o'r rhagfriff arno—nid wyf yn cwyno am hynny—ond a yw'n amlwg nad yw Bil amaethyddiaeth Cymru yn mynd yn ei flaen. Fodd bynnag, rydych chi'n dweud, o ran egwyddorion amgylcheddol a llywodraethu:

'Mae hwn yn parhau i fod yn fater cymhleth ac rydym ni'n trafod yn barhaus â Llywodraeth y DU a'r gweinyddiaethau eraill ynglŷn â'r ffordd orau o gyflawni hyn'.

A yw hynny'n golygu 'na'?  A yw hi'n bendant na fydd y Bil hwnnw'n gweld golau dydd?

O ran y Bil amaethyddol, rydych chi'n sôn am edrych ar:

'materion megis hawliau ffermwyr tenant'.

Ond ni chaiff y Bil hwn mo'i gyflwyno tan y Cynulliad nesaf, a meddyliais, o'ch trafodaethau gyda Neil McEvoy o'r blaen, eich bod eisoes yn gweithredu yn y maes hwn. A allech chi egluro?

O ran y materion newid yn yr hinsawdd, gwnaeth Paul Davies, roeddwn yn credu, gwynion teg iawn am y ffordd yr ymdriniwyd â nhw yng Nghymru—eitem o unrhyw fater arall ar ôl datganiad i'r wasg a oedd eisoes wedi'i gyhoeddi. Ond ni ddywedodd unrhyw beth am y ffordd yr ymdriniwyd ag ef yn San Steffan, lle rhoddodd Llywodraeth Geidwadol y DU 90 munud o amser Seneddol i offeryn statudol na chafwyd hyd yn oed bleidlais arno, ac ar y sail honno, newid targed o 80 y cant o leihad erbyn 2050, a oedd yn dod beth ffordd i gael cefnogaeth y cyhoedd a rhywfaint o gonsensws, o leiaf, o'i gymharu â'r sefyllfa yr oeddem ni ynddi, i rywbeth yr ofnaf na fydd yn cynnwys hynny. Ac mae'r Trysorlys ac eraill yn Llywodraeth y DU wedi amcangyfrif costau o rhwng £50 biliwn a £70 biliwn y flwyddyn. Ni chawsant hyd yn oed eu trafod yn San Steffan, heb sôn am bleidleisio arnynt, a phan fyddwn yn sôn yma, ar gyfer Llywodraeth Cymru, maen nhw'n cyfrifo y bydd y gost tua £1 biliwn neu oddeutu hynny i gyllideb Llywodraeth Cymru, rydych chi i gyd yn codi'ch dwylo ac yn dweud, 'does dim posib y gallwch chi wneud hynny,' gan honni ei fod yn gymaint o flaenoriaeth. Wyddoch chi, pa un ydyw?

Tybed, gyda'r datganiad hwn, a fu unrhyw gynnydd. Rydych chi'n sôn am:

'talu ffermwyr am yr hyn y gallan nhw ei wneud i ymateb i'r argyfwng hinsawdd, lleihau allyriadau a dal carbon'.

Felly, mae Llywodraeth Cymru yn hoffi dweud ei bod yn cael £680 miliwn y flwyddyn i Gymru—rwy'n credu mai dyma'r ffigur a roesoch chi—gan yr Undeb Ewropeaidd. Mae llawer o hynny'n mynd i amaethyddiaeth. A ydych chi'n dweud bod cyfran, ac os felly, faint yw'r gyfran o'r arian hwnnw a gaiff ei newid o'i roi i ffermwyr ar sail perchnogaeth eu tir, cyhyd â'u bod yn ffermio'n weithredol i ryw raddau, i ddweud nad ydyn nhw ond yn mynd i'w gael i'w digolledu am y pethau a fydd yn costio iddyn nhw, fel storio hinsoddol neu gamau gweithredu eraill yn hynny o beth? A oes newid polisi yn hynny o beth a pha mor bell ydym ni o gael y £1 biliwn hwn y mae ei angen arnom ni i fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd sydd wedi'i ddatgan? O ble geir yr arian hwnnw?

Fe wnaethoch chi sôn o ran gofal plant:

'rydym ni wedi parhau i ddeddfu ar gyfer materion domestig pwysig, gan sicrhau'r fframwaith gweinyddol ar gyfer ein cynnig gofal plant i ddarparu cymorth y mae ei ddirfawr angen i deuluoedd sy'n gweithio'.

Dydych chi ddim yn mynd y tu hwnt i'r ddeddfwriaeth. Rydych chi wedi cyflawni hyn yn gynnar mewn gwirionedd. Roedd gennych chi hynny yn y maniffesto Llafur, ac yn y maes hwn, rydych chi wedi bod cystal â'ch gair. Fe wnaethoch chi ddweud y byddai cynnig gofal plant penodol yn hytrach nag un cyffredinol ar gael i rieni sy'n gweithio, ac rydych chi wedi mynd ati i'w ddarparu, ac rydych chi wedi gwneud hynny'n gynnar. O'r blaen, roedd y system gofal plant yng Nghymru yn ffafrio, mewn cymhariaeth, y sector cyhoeddus, o leiaf o gymharu â Lloegr. Ac eto, y cynllun hwn, wyddoch chi, nid yw'n caniatáu ychwanegu ato, ond yn ei hanfod mae'n gynllun talebau, lle rhoddir yr arian i'r rhiant ddewis pa ddarparwr gofal plant i'w ddefnyddio, ac mae cydraddoldeb rhwng y sector cyhoeddus a'r sectorau preifat. Mae hynny'n rhywbeth yr ydych chi wedi'i gyflawni mewn gwirionedd, a hoffwn i, o leiaf, eich canmol am hynny.

Y Bil indemniad meddygon teulu, unwaith eto, rwy'n gwybod bod meddygon teulu wedi bod yn pwyso'n galed iawn am hyn ac roeddent yn pryderu na fu unrhyw gynnydd yn ei gylch. Mae cynnydd bellach, ac rwy'n credu ei bod hi'n briodol i'r Llywodraeth weithredu yn y maes hwn.

O ran y Bil trafnidiaeth gyhoeddus, mae gennym ni feddwl agored ar y meinciau hyn ynghylch beth yw'r model gorau ar gyfer darparu cludiant bysiau. Nid ydym ni wedi'n hargyhoeddi bod y dadreoleiddio a welsom ni y tu allan i Lundain ers y 1980au wedi bod yn llwyddiant ysgubol, ac rydym ni'n credu ei bod hi'n briodol ein bod yn rhoi'r dewis i awdurdodau lleol roi cynnig ar fasnachfreinio, i roi cynnig ar ddarparu'n uniongyrchol. A yw'r Prif Weinidog yn cytuno â mi y byddai'n fanteisiol pe bai—? Rwy'n credu bod modd taro bargen o ran annog gweithio rhanbarthol lle mae ei angen, ond hefyd, a fyddai'n fanteisiol pe baem yn gweld rhai awdurdodau lleol neu rai rhanbarthau, o leiaf, yn mynd ati mewn ffordd wahanol, fel y caem ni rywfaint o dystiolaeth bellach o'r hyn sy'n gweithio, a gweld pa ddulliau sy'n fwy llwyddiannus wrth ymdrin â'r hyn y mae cwsmeriaid ei eisiau yn y maes hwn?

Nid yw'n sôn am y cyd-awdurdodau trafnidiaeth, ac un maes lle'r oedd llawer o feirniadu ar y Papur Gwyn oedd ynghylch y cyd-awdurdodau trafnidiaeth, ac yn enwedig cael rhai rhanbarthol, ac yna cael un cenedlaethol. Ac er fy mod i'n credu bod yr Aelodau'n awyddus i roi hwb i Drafnidiaeth Cymru gan ddeall ei fod yn gwmni preifat yn y modd yr oedd yn gweithredu, beth yw diben y cyd-awdurdodau trafnidiaeth ranbarthol a chenedlaethol hyn, ac onid oes perygl o ddyblygu? Pa benderfyniad sydd wedi'i wneud o ran sut y byddwn yn deddfu yn y maes hwn?

Ac yna mae gennym ni'r Bil cwricwlwm ac asesu, a'r bartneriaeth gymdeithasol. Credaf wythnos neu ddwy yn ôl y clywsom gan y Prif Weinidog am ei frwdfrydedd dros sosialaeth mewn un cymal drwy gychwyn y rhan hon o'r Ddeddf Cydraddoldeb. Rwy'n pryderu am yr elfen asesu yn benodol yn y Bil Addysg. Mae'n sôn am ryddid, ond ai ystyr hynny fydd na chaiff ysgolion eu dwyn i gyfrif? Beth sy'n cael ei ddileu o ran asesu ac atebolrwydd ar gyfer ysgolion? Ac a yw'r Prif Weinidog yn dweud, yn ogystal â sosialaeth mewn un cymal, os ydych chi eisiau bwrw ati i geisio gweithredu sosialaeth, efallai mai'r peth cyntaf y mae sosialwyr yn ei wneud yw atal mesur pethau fel na ellir eu gweld yn methu?