1. Dadl: Brexit ac Addoedi Senedd y DU

Part of the debate – Senedd Cymru am 2:42 pm ar 5 Medi 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 2:42, 5 Medi 2019

(Cyfieithwyd)

Er fy mod bob amser wedi gwrthwynebu unrhyw fath o Brexit erioed ac wedi ymgyrchu yn erbyn Brexit, mae'r dystiolaeth yn glir ynghylch y niwed penodol a difrifol a achosir gan Brexit heb gytundeb. Ond nid ni'n unig sy'n dweud hynny. Dyna pam rydym ni ar y meinciau hyn yn gofyn ichi gefnogi nid yn unig y prif gynnig heddiw ond ein gwelliannau hefyd, ac mae un ohonynt, sef gwelliant 6, yn galw am gyhoeddi'r ddogfen fras felyn, a fydd yn dangos, mae'n siŵr, fod Llywodraeth y DU ei hun yn llwyr ymwybodol o beryglon gadael yr UE heb gytundeb, ond mae'n dal i fod yn barod i orfodi hynny ar y boblogaeth.

Rydym hefyd yn ei gwneud yn glir mewn gwelliannau eraill fod yn rhaid inni gynnig ffordd allan i bobl o senario mor drychinebus, ac yn ein barn ni, mae dirymu erthygl 50 yn ffordd glir o wneud hynny os nad oes ffordd arall allan.

Ac rydym hefyd yn eich atgoffa yng ngwelliant 4 fod camau cadarnhaol eraill yn agored i ni fel cenedl fach, ac mae'n rhaid eu bod i gyd ar yr agenda yn awr. Rwyf bob amser wedi cefnogi annibyniaeth, nid fel diben ynddo'i hun, ond fel ffordd o greu dyfodol newydd a gosod cyfeiriad newydd i Gymru, ac mae'n bryd i ni gael y drafodaeth honno drwy gonfensiwn cyfansoddiadol cenedlaethol.  

Gwn fod annibyniaeth yn air emosiynol. Gellir ei gamddefnyddio ac mae modd ei wyrdroi, fel sydd wedi digwydd, yn fy marn i, yng nghyd-destun Brexit, ond gwyddom yma beth y mae'n ei olygu a beth y gall ei olygu i Gymru, ac i mi, mae'n creu cyfle, ffresni—her, ie, yn sicr, ond gwir obaith hefyd. Gofynnwyd i mi sawl gwaith dros y tair blynedd diwethaf, 'Sut y gallwch fod eisiau annibyniaeth i Gymru, ond eich bod yn dal i fod eisiau bod yn yr UE?' Ac a wyddoch chi beth? Mewn sawl ffordd, mae Brexit wedi helpu i egluro beth yw annibyniaeth Cymru a'r hyn nad ydyw. Mae annibyniaeth i Gymru'n gwrthgyferbynnu'n llwyr â Brexit mewn sawl ffordd. Mae Brexit yn ynysig. Mae genedigaeth gwladwriaeth Gymreig yn golygu rhyng-genedlaetholdeb a phartneriaeth o fewn cyd-destun Prydeinig ac Ewropeaidd. Mae Brexit yn gaeedig. Mae annibyniaeth Cymru yn gynhwysol. Rydych chi wedi gwneud Cymru'n gartref i chi; beth am ei gwneud yn wlad i chi hefyd? Mae Brexit yn sgrechian ymerodraeth uwchraddol yn arddull Rees-Mogg. Fy mreuddwyd i yw i Gymru adeiladu ei dyfodol yn gydradd ag eraill; nid yn well, dim ond yn gyfartal. Ac mae Brexit yn adeiladu waliau; mae adeiladu Cymru newydd yn ymwneud ag adeiladu pontydd. 'Pam wyt ti'n wrth-Brydeinig?', gofynnant. Nid yw hynny'n wir. Ni chaf fy nghymell gan fod 'yn erbyn'; rwyf 'dros'. Rwyf dros roi dyfodol gwell i'n plant. Yn wir, gallwn ddatblygu gwir falchder o fod yn rhan o'r ynysoedd Prydeinig hyn pe bai Cymru'n wlad annibynnol. Ein cymdogion yn yr ynysoedd hyn yw ein cyfeillion. Ond rwy'n dweud hyn wrthych, mae'r hyn a welsom dros flynyddoedd Brexit—y celwyddau, yr anoddefgarwch, a'r bennod ddiweddaraf, gywilyddus hon o danseilio democratiaeth—yn gwneud imi deimlo cywilydd fy mod yn rhan o'r hyn sydd wedi datblygu'n wladwriaeth Brydeinig bydredig. Mae'n bryd ailadeiladu o'r newydd.

Gair ar welliant cywilyddus Plaid Brexit. Mae ymosod ar gadeirydd deddfwrfa neu lywydd yn ymosodiad ar ddemocratiaeth. Roeddwn yn Senedd Catalonia yr wythnos diwethaf yn sefyll o dan y llun o Carme Forcadell sydd yn y carchar ar hyn o bryd am arfer ei phwerau fel llywydd wedi'i hethol yn ddemocrataidd. Ac am eich Brexit 'toriad glân', nid oes dim byd yn lân yn eich bargeinion budr a fyddai'n sicrhau mai'r tlotaf yn y wlad hon fyddai'n cael eu gadael i bydru wrth i'ch arweinyddion breintiedig chi orweddian yn warthus ar feinciau braint. Pleidleisiwch o blaid y cynnig a'n gwelliannau heddiw. Gadewch i ni beidio â chael ein twyllo i feddwl bod ein tranc yn anochel.