Part of the debate – Senedd Cymru am 5:36 pm ar 2 Hydref 2019.
Diolch, Ddirprwy Lywydd, ac wrth gwrs, fe gynigiaf y cynnig. Yn gyntaf oll—a gwn y byddwch i gyd yn ymuno â mi yn hyn o beth—a gaf fi longyfarch yr holl fyfyrwyr, athrawon a staff am eu hymroddiad a'u gwaith yn yr arholiadau eleni? Nid yw'r ddadl yn feirniadaeth arnynt hwy. Mae'n ymwneud â dwyn Llywodraeth Cymru i gyfrif ynglŷn â sut y maent yn gwneud—mae'n ddrwg gennyf, a sut y maent efallai'n ei gwneud hi ychydig yn anos i ni wneud hynny. Gadewch i mi longyfarch pawb a basiodd arholiadau nad ydynt yn rhai safon uwch na TGAU hefyd. Dro ar ôl tro, rydym yn codi yn y Siambr hon ac yn sôn am barch cydradd rhwng cymwysterau academaidd a chymwysterau galwedigaethol, ond mae'r ffocws bob amser ar y cyntaf i raddau helaeth. Felly, gadewch i ni ddechrau gyda hyn fel enghraifft o ansicrwydd wedi'i wisgo fel newyddion da.
Mae gwelliant Llywodraeth Cymru i'n dadl yn llawn o 'beth am', yn union fel y gwnaeth yn nadl y llynedd ar y pwnc, ond mae yna un ystadegyn y mae'n edrych yn debyg y dylem ymfalchïo ynddo, sef y cynnydd cymedrol yn nifer y myfyrwyr sy'n cael graddau A* i C mewn pynciau gwyddonol. Nawr, bydd yr Aelodau'n cofio bod nifer yr ymgeiswyr ar gyfer TGAU yn y gwyddorau yn cynyddu, yn rhannol oherwydd y pwysau bwriadol ar rai myfyrwyr i newid o wneud BTEC i wneud TGAU, gan fod y cwrs BTEC wedi cyfyngu myfyrwyr i gyrhaeddiad uchaf cyfwerth â gradd C yn y TGAU. Ac eto, nid yw'n bosibl sefydlu faint o'r myfyrwyr a fyddai wedi dechrau cwrs BTEC yn flaenorol a gafodd C neu is yn y TGAU, ac i'r gwrthwyneb, mae Cymwysterau Cymru yn dweud wrthyf nad yw'n bosibl dadansoddi'r ffigurau ar gyfer y rhai a geisiodd am BTEC eleni i weld faint ohonynt a gyrhaeddodd radd gyfwerth ag C. Yn fyr, ar hyn o bryd, ni allwn ddweud a yw symud myfyrwyr o un cymhwyster i'r llall wedi gwneud unrhyw wahaniaeth i'r safon cyrhaeddiad neu'n wir, a allai parhau ar gwrs BTEC fod wedi bod yn well i fyfyrwyr penodol. Rwy'n codi cwestiwn ynghylch y tuedd penodol hwn i gamarwain ar ddechrau'r ddadl nid yn unig er mwyn tynnu sylw at y modd y cymylir y dyfroedd ynghylch yr hyn sydd, ar yr olwg gyntaf, yn newyddion da, ond i'ch herio chi, Weinidog, ar eich methiant i weithredu ar statws cymwysterau sy'n amlygu cryfderau gwahanol mewn disgyblion.
Yn 2014-15, cafodd 19,775 o ddisgyblion gymhwyster BTEC. Yn 2017-18, sef y ffigur mwyaf diweddar y gallaf ddod o hyd iddo, dim ond 8,425 o ddysgwyr a oedd yn ymgeisio am BTEC. Rwyf am wybod beth y mae hynny'n ei ddweud am eich hyder fel Gweinidog mewn cymwysterau galwedigaethol fel y'u gelwir. Nid oes diben i chi ddweud wrth Nick Ramsay, fel y gwnaethoch yr wythnos diwethaf, fod pob ysgol yn ei ardal yn cynnig nifer briodol o gyrsiau galwedigaethol, pan nad yw eich penderfyniadau wedi gwneud dim i ddarbwyllo rhieni a disgyblion fod cymwysterau galwedigaethol yn werthfawr. Ac nid yw chwyddo ffigurau arholiadau nad ydynt yn rhai cyffredinol ymhellach drwy gynnwys yr her sgiliau o'r fagloriaeth fawr gwell nag ystryw, a chredaf fod angen tynnu sylw at hynny.
Gydag athrawon yn ogystal â rhieni bellach yn edrych ar TGAU a safon uwch fel yr unig safon aur, ceir mwy fyth o berygl y bydd y rhai a allai gyrraedd rhagoriaeth drwy addysg ar gyfer gwahanol alluoedd yn cael eu hamddifadu o lwybrau i gyflawni eu potensial. A beth bynnag, gadewch i ni wynebu'r peth: nid yw chwifio canlyniadau gwyddoniaeth ymddangosiadol ddisglair yn ein hwynebau yn celu'r ffaith fod gostyngiad wedi bod yng nghyfran y dysgwyr a enillodd raddau A* i C mewn Saesneg iaith, mathemateg a Chymraeg ail iaith. Ni allwch fod yn falch o hynny, Weinidog. Dyma'r cymwysterau mynediad at fwy neu lai yr holl gamau nesaf o ran hyfforddiant, gwaith neu addysg bellach ac uwch, a dyna'r union bwynt a godais yn y ddadl ar y cynnig i ddirymu Rheoliadau Perfformiad Ysgolion a Thargedau Absenoldeb (Cymru) (Diwygio) 2019, yn ôl ym mis Gorffennaf. Dyma'r rheoliadau sy'n dileu'r gofyniad i lywodraethwyr ysgolion osod targedau ar gyfer y pynciau hyn a'r angen i adrodd ar ganran y disgyblion sy'n cyflawni'r targedau hyn yn y blynyddoedd cyn TGAU. Nawr, yn anffodus, gan fod yr is-ddeddfwriaeth honno'n rhan o gyfres o newidiadau, ni fyddai wedi gwneud synnwyr i dynnu'r rheoliad hwnnw allan, ond rydych wedi methu'n lân ag ateb y pwynt am natur allweddol y sgiliau allweddol penodol hynny, Weinidog. Dyna pam ein bod wedi cyflwyno pwynt 4 y cynnig.