Part of the debate – Senedd Cymru am 6:22 pm ar 22 Hydref 2019.
Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd. Yr eironi llethol, wrth gwrs, o'r Bil hwn yw mai'r peth cyntaf y mae'n ei wneud yw ailosod cyfraith Ewrop ar y wlad hon. Yn gyntaf, erthygl 1, cymal 1, mae'n ailosod cyfraith Ewrop ar y Deyrnas Unedig gyfan, ond mae'n gwneud hynny heb unrhyw gyfle inni wedyn ddylanwadu ar y ffordd y caiff y gyfraith honno ei ffurfio. A dyna y dywedir wrthym ni ei fod yn gytundeb da. Y cytundeb da, wrth gwrs, yw'r hyn sydd gennym ni ar hyn o bryd, lle'r ydym ni'n arwain datblygiad cyfraith Ewrop, lle'r ydym ni'n llunio datblygiad cyfraith Ewrop, lle'r ydym ni'n arwain y meddylfryd ar draws y cyfandir cyfan, lle mae gan y Deyrnas Unedig swyddogaeth uchel ei pharch a lle pwysig yn creu polisïau Ewropeaidd. O un sy'n gwneud penderfyniadau i un sy'n cymryd penderfyniadau—Prydain ddrylliedig, yn destun sbort ledled cynghorau'r byd. Dyna y mae'r Bil hwn yn ei gyflawni. Ond mae hefyd yn dirymu ein Bil democratiaeth, yn dirymu ein sefydliadau democrataidd.
Nid un o rannau mwyaf pryderus y ddadl yr ydym ni'n ei chlywed, yr ydym yn ei gweld yn digwydd ar hyn o bryd, yw'r ddadl sy'n dweud, 'a ydych chi'n gywir neu a yw rhywun arall yn gywir?', nid dadl a thrafodaeth am y ffeithiau, ond y sarhad y mae llawer ohonom ni'n ei gael, ac yr wyf i'n ei chael ar y cyfryngau cymdeithasol ar hyn o bryd—nad oes gennyf hawl bellach i farn, nad oes gennyf gyfle mwyach i ddadlau dros yr achos y cefais fy ethol i ddadlau drosto, nad oes gennyf y cyfle mwyach i sefyll yma neu rywle arall a dadlau dros hynny yr wyf yn ei gredu. Nid democratiaeth yw hynny—nid democratiaeth yw hynny. Ac nid yw hunan-lywodraeth yn golygu dweud, 'Dyma Fil—mae gennych chi dri diwrnod, a dyna fe'. Nid democratiaeth yw hynny ychwaith. Nid dyna'r ddemocratiaeth y mae llawer ohonom ni'n ei deall. Mae ewyllys y bobl wedi troi'n sofran, ond pwy sy'n cymrodeddu'r ewyllys honno? Dywedir wrthym ni nad y bobl sy'n cael eu hethol gan y bobl hynny ydyn nhw, wrth gwrs; y rheolwyr cronfeydd rhagfantoli, y cyfoethog a'r pwerus, perchenogion papurau newydd, y bancwyr alltraeth. Mae un peth yn gyffredin i bob un ohonyn nhw, maen nhw'n ceisio osgoi talu treth y DU, ac yna maen nhw'n dweud wrthym ni mai nhw sy'n gwybod beth yw ewyllys y bobl, nid y bobl sy'n cael eu hethol gan boblogaeth y wlad hon, ac nid y rhai sy'n gwasanaethu pobl yn wlad hon—mae barnwyr yn 'elynion i'r bobl'; mae gennym ni 'y Senedd yn erbyn y bobl'. Nid democratiaeth yw hyn. Mae hyn yn dirymu democratiaeth Brydeinig.
Ac i ddweud wrth Senedd y DU bod gennych chi dri diwrnod i ddarllen drwy Fil o 122 o dudalennau—ac mae David Melding yn gwneud ei orau i ddadlau'r achos dros yr hen Lywodraeth bwdr hon, ond mae'n rhaid imi ddweud wrtho, bod y bwndel o bapurau sydd ar gael, y byddai'n rhaid ichi eu deall i graffu ar y Bil hwn, yn fwy na 1,000 o dudalennau, ac nid yw hynny'n cynnwys, wrth gwrs, y dadansoddiad o'r effaith economaidd, sydd heb ei wneud, ac nid yw ychwaith yn cynnwys Deddf y llynedd, y Ddeddf ymadael, y mae'r Bil hwn yn ceisio ei diwygio. Nawr, nid oedd cyn arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig hyd yn oed yn sylweddoli bod y Ddeddf honno'n bodoli, felly, o ran dadlau'r achos bod angen mwy o amser arnom ni ar gyfer craffu, nid wyf yn argyhoeddedig bod y Ceidwadwyr ar dir cadarn iawn.
Ond mae hyd yn oed y cyfle i ddarllen drwyddo ar unwaith yn dweud wrthym ni fod peryglon gwirioneddol gyda'r Bil hwn. Mae cymal 30 yn glir iawn—dim ond Gweinidog y Goron all wneud cais am estyniad i gyfnod pontio. A yw'r Llywodraeth wedi dysgu dim o'r ychydig fisoedd diwethaf? Mae'n creu'r cyfle i gyflwyno Brexit caled drwy'r drws cefn. Mae'n atal pobl rhag dadlau dros fath gwahanol o Brexit. Mae'n atal pobl rhag dadlau dros estyniad pellach, os oes angen hynny. Yr hyn y mae'n ei wneud yw cyflwyno rhywbeth drwy'r drws cefn—mae'n nodweddiadol o Boris Johnson. Ac mae'n gwneud hynny heb roi cyfle i ni ddweud ein dweud yn iawn dros gysylltiadau yn y dyfodol. Ychydig iawn o drosolwg o drafodaethau dyfodol gan Senedd y DU a dim o gwbl gan y Senedd hon y mae cymal 31 yn ei roi. Ar ôl datganiad cychwynnol o amcanion caiff Gweinidog y Goron wneud datganiad ar unrhyw adeg yn y dyfodol. Caiff, ar unrhyw adeg—nid oes unrhyw gyfle yn y Bil hwn i ddwyn y Llywodraeth i gyfrif. Dim o gwbl. Bydd y lle hwn, y Senedd hon, ond yn derbyn adroddiad ar ôl y digwyddiad. Mae'r rhai hynny ohonom ni sy'n eistedd ar y pwyllgor materion allanol yn gwybod—ac rydym ni wedi gweld hyn yn ein dadleuon a'n trafodaethau ar gytuniadau rhyngwladol—os ydych am ddylanwadu ar ba ffurf y bydd gan y negodi, rydych yn gwneud hynny ar ddechrau'r negodi hwnnw ac nid ar ei ddiwedd, eto, nid yw'r Senedd hon wedi cael unrhyw gyfle i ddylanwadu ar ffurf y negodiadau hynny—dim swyddogaeth i Gymru, dim swyddogaeth i'r Senedd hon, dim swyddogaeth i Lywodraeth Cymru, ac yna cawn bregeth ar ddemocratiaeth. Rydym ni eisoes wedi clywed am y sefyllfa yng Ngogledd Iwerddon, a dywedaf o ddifrif i'r ASau Llafur hynny sydd heno yn ymddiried yn Boris Johnson ar hawliau gweithwyr, efallai fod angen iddyn nhw fynd i Strangers' a chael sgwrs â'r DUP a gweld pa mor bell yr oedd addewidion Boris Johnson mewn gwirionedd yn cyrraedd, a gweld faint y gellir ymddiried yn Boris Johnson, oherwydd, pan safodd y prynhawn yma yn Nhŷ'r Cyffredin a dweud 'ie' dro ar ôl tro wrth i ASau Llafur ofyn am sicrwydd, gallech chi weld y DUP yn eistedd yno yn dweud, 'Ie, clywsom ni yr un addewidion ein hunain'.
Yn olaf, mae cymal 22 yn galluogi Gweinidogion i wneud unrhyw reoliadau y maen nhw'n eu dewis—unrhyw rai y maen nhw'n eu dewis—ar fater Gogledd Iwerddon, eto drwy reoliadau, eto y tu hwnt i graffu gan y Senedd. Mae hynny'n codi cwestiwn am le Cymru. Mae cymal 36 yn gymal ecsentrig i'w ganfod mewn unrhyw ddarn o ddeddfwriaeth, ac wedi'i ddrafftio, mae'n debyg, gan Bill Cash er mwyn rhoi pleser amheus iddo. Ond gadewch i mi ddweud hyn—gadewch i mi ddweud hyn—rydym ni wedi newid y modd y caiff yr ynysoedd hyn eu llywodraethu'n sylweddol, ac rydym ni wedi gwneud hynny gyda chydsyniad y bobl. Rydym ni wedi gwneud hynny ar bob adeg yn unol â chyfansoddiad sy'n datblygu. Mae gan gymal 36 y pŵer i roi terfyn ar y Deyrnas Unedig oherwydd, pan fydd Senedd y DU yn ceisio chwalu democratiaethau newydd Prydain yn llwyr, bydd pobl Prydain yn dweud, 'Nid dyna'r ydym ni eisiau', ac yna ein lle ni, cynrychiolwyr etholedig pobl Cymru, yw penderfynu beth yr ydym ni eisiau ei wneud ynglŷn â hynny. Yr wythnos diwethaf—