Part of the debate – Senedd Cymru am 6:30 pm ar 22 Hydref 2019.
Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Ni wnaf geisio ymateb yn unigol i'r holl bwyntiau niferus sydd wedi cael eu gwneud, ond ceisiaf fynd i'r afael â nifer o'r themâu allweddol y credaf i ni eu clywed yn y ddadl. Felly, thema sydd wedi dod o gyfraniad cychwynnol Paul Davies drwy gydol y prynhawn yw amseru. Beth sydd mor hynod am 31 Hydref? Pam mae rhaid i'r Bil hwn gael ei gwblhau mor hynod o gyflym? Wel, rwyf i wedi clywed pobl yn dweud, 'Wel, mae darnau eraill o ddeddfwriaeth wedi cael eu gwneud yn gyflym hefyd.' Mae'n wir. Cafodd Deddf Cŵn Peryglus 1991 ei rhuthro drwy'r Senedd mewn dim ond ychydig ddyddiau, ac ystyriwch chi pa mor llwyddiannus mae honno wedi bod. Ond siawns—siawns—bod yna fater o helaethdra yma. Un peth yw mynd â Bil bach drwy'r ddeddfwrfa hon neu'r llall ar hast, rhywbeth arall yn llwyr yw gosod perthynas ddigyfnewid yn ei lle a fydd yn para am genedlaethau yn erbyn terfyn amser hollol artiffisial y mae Prif Weinidog y DU wedi'i ddyfeisio iddo'i hun.
Y prynhawn yma, yn Nhŷ'r Cyffredin, dywedodd Rory Stewart y bydd y Bil hwn yn cael ei halogi gan staen anghyfreithlondeb, gan na fydd wedi cael yr ystyriaeth, y cyfle priodol i bobl gael dweud yr hyn y maen nhw eisiau ei ddweud, i'w ddarllen yn y manylder y mae'n ei haeddu, oherwydd yr amserlen hon. Mae chwipiaid Llafur yn Nhŷ'r Cyffredin wedi ysgrifennu y prynhawn yma, mewn cam anarferol, lythyr cyhoeddus at reolwyr busnes y Llywodraeth sy'n cynnig trafod amserlen—amserlen a fyddai'n caniatáu i'r Bil fynd yn ei flaen, ond a fyddai'n caniatáu iddo ddigwydd mewn modd trefnus, lle y gellir parchu hawliau'r lle hwn a Senedd yr Alban, yn ogystal â hawliau Senedd y DU. Ac o bob dadl yr wyf wedi'i chlywed y prynhawn yma ar ochr honno'r ddadl, mae'n ymddangos i mi mai hon yw'r ddadl sy'n argyhoeddi.
Rydym ni wedi clywed cryn dipyn y prynhawn yma, Dirprwy Lywydd, ynglŷn â mandad di-ddiwedd 2016—mandad mymiedig, y mandad na ellir byth ei ddad-wneud. Ac eto, fel y dywedwyd gan gyfres o bobl o amgylch y Siambr—a gwnaeth Rhun ap Iorwerth, yn fy marn i, ei gyfleu yn dda iawn—mae cymaint wedi digwydd ers hynny, cymaint o bobl y mae eu dyfodol yn y fantol yn awr eisiau cael y cyfle i ddweud eu dweud ar y cytundeb hwn. Yn ôl yn 2016, ni wyddai neb â pha gytundeb y byddem ni'n gadael yr Undeb Ewropeaidd. Nawr, mae pobl yn haeddu cyfle i ddweud ai dyma'r hyn yr oedden nhw'n meddwl y bydden nhw'n pleidleisio drosto. Ac os felly, ac os dyna y mae pobl yn ei benderfynu, yna rydw i'n cytuno â phobl eraill: os dyna mae pobl yn ei benderfynu, dyna fydd hi. Dyna fydd diwedd y ddadl hon, oherwydd y tro hwn, mae pobl yn gwybod yr hyn y maen nhw'n ei brynu. Y tro diwethaf, nid oedden nhw'n gwybod unrhyw beth. Gwelwyd bws wedi'i blastro gan gelwyddau a oedd yn ddull arferol yr ymgyrch 'gadael'. Y tro hwn, ni fyddan nhw'n gallu gwneud hynny, oherwydd bod yna gytundeb. Mae yna gytundeb y bydd pobl yn gallu ei weld, os cawn nhw ddigon o amser i allu ei ddarllen. A dyna pam nad yw'r ddadl hon ynglŷn â 'fe wnaethom ni bleidleisio unwaith a dyna ddiwedd ar ddemocratiaeth' yn syml, yn dal dŵr.
Ac un o'r rhesymau pam nad yw'n dal dŵr yw oherwydd y thema—[Torri ar draws.] Mae'n ddrwg gen i.