Part of the debate – Senedd Cymru am 3:46 pm ar 22 Hydref 2019.
Dydw i ddim yn anghytuno, mewn gwirionedd, David, ag unrhyw beth yr ydych chi wedi'i nodi yno. Rydym ni'n teimlo'n rhwystredig iawn ynghylch y sefyllfa. Ar hyn o bryd, mae Llywodraeth y DU yn ymchwilio i weld a ddylid dod â rhywbeth a elwir yn adran 38 o Ddeddf Adeiladu 1984 i rym, sef rhan o'r Ddeddf Adeiladu sy'n mynd i'r afael â'r atebolrwydd sifil a phwy sy'n gyfrifol am dorri'r ddyletswydd reoleiddio ac ati. Felly, mae'r ymgynghoriad hwnnw'n fyw. Nid oes gennym ni'r pŵer i'w wneud yma, fel rwyf i'n ei ddeall, er, os yw hynny'n anghywir, byddaf i'n ysgrifennu i ddweud, ond yn ôl yr hyn yr wyf i'n ei ddeall, nid oes gennym ni.
Os ydyn nhw'n dod â hynny i rym, mae'n rhoi hawl cyfreithiol i unigolion droi atyn nhw os ydyn nhw'n dioddef difrod, sy'n cynnwys anaf personol, marwolaeth ac yn y blaen, o ganlyniad i dorri'r ddyletswydd a osodir gan reoliadau adeiladu. Ond, ar hyn o bryd—. Mae gen i dudalennau a thudalennau yma o gymhlethdodau'r gyfraith sy'n ymwneud â phwy sy'n gyfrifol os oedd adeiladau wedi pasio trefn reoleiddio ar un adeg yna wedi'i fethu ar ôl hynny, ac mae'n hynod o gymhleth. Gofynnodd Andrew R.T. Davies gwestiwn yn y datganiad busnes yn gynharach am hyn, ac mae arnaf i ofn mai'r ateb yw ei fod yn hynod o gymhleth. Mae'n dibynnu pa bryd y cawson nhw eu harolygu, gan bwy, beth oedd y berthynas, beth yw eich sefyllfa o ran yswiriant ac a ydych yn lesddeiliad. Mae'n hynod o gymhleth ac yn unigol iawn.
Yr hyn sy'n amlwg, serch hynny, yw nad yw'r drefn bresennol yn rhoi'r cyfrifoldeb ar yr arolygydd adeiladu. Y cyfan maen nhw'n ei wneud yw hapwiriadau, felly gallai rhywbeth fod wedi mynd o'i le y diwrnod cyn hynny sydd nawr wedi'i guddio neu'n mynd o'i le y diwrnod wedyn, felly mae'n system sy'n seiliedig ar hapwiriadau—nid oes gwarant y bydd eich adeilad yn cydymffurfio. Yn wir, fel yr ydych chi wedi'i nodi'n briodol, rydym ni bellach yn ymwybodol nad yw llawer o adeiladau a lwyddodd i basio'r profion hynny ar sail hapwiriadau yn cydymffurfio, felly mae wir yn broblem.
Rydym ni'n sgwrsio—yn benodol, fe wnaethoch chi sôn am Celestia. Mae swyddogion wrthi'n sgwrsio â'r awdurdodau tân—Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru. Mae swyddogion Llywodraeth Cymru wedi bod yn cwrdd ag asiantau rheoli Celestia a Chyngor Caerdydd, yn ogystal â thân ac achub, i ddeall y materion cymhleth sy'n achosi problemau yno. Cytunaf â chi na ddylid disgwyl i lesddeiliaid dalu'r rhain, ond, ar hyn o bryd, nid yw'n glir, oni bai fod ganddyn nhw hawliad dilys, pwy fyddai'n talu oni bai fod Llywodraeth y DU yn darparu rhywfaint o arian, ac ymunaf â chi i alw arnyn nhw i wneud hynny.
O ran y materion cladin ACM, mae'r rheini ychydig yn fwy cymhleth. Felly, cafodd 111 adeilad uchel eu nodi yng Nghymru a 12 o adeiladau preswyl preifat uchel gyda chladin ACM a fethodd y profion sgrinio cychwynnol, ac yr oedd pob un ohonyn nhw yng Nghaerdydd. Mae pob un o'r 12 adeilad naill ai wedi cael gwared ar y cladin neu wedi sefydlu system adfer. Felly, nid yw'r broblem benodol honno'n broblem yng Nghymru, er ei bod yn dal yn broblem mewn mannau eraill. O ran cartrefi cymdeithasol, fe wnaethom ni ddarparu'r arian i unioni'r sefyllfa. Felly, yng Nghymru nid yw'r broblem benodol honno'n bodoli, er ein bod yn parhau i brofi mathau eraill o gladin. Weithiau, nid y cladin ei hun yw hyn, ond y ffordd y cafodd ei osod, fel y dywedwch chi, a'r crefftwaith ac yn y blaen, felly mae'r rhain yn bethau cymhleth iawn.
O ran yr amseru, rwy'n derbyn yn llwyr yr hyn yr ydych chi'n ei ddweud. Byddai'n hyfryd ei gyflawni, ond y peth arall i'w wneud yw ei gyflawni'n gywir. Ac felly, mae'r rhain yn wirioneddol gymhleth, a po fwyaf y byddwn ni'n mynd i mewn iddyn nhw, y mwyaf o farnau proffesiynol sydd ar gael. Felly, rwyf i am wneud pethau'n iawn. Rwy'n gobeithio y bydd y Papur Gwyn yn ein galluogi i wneud y dewisiadau polisi hynny, ac wedyn gan dybio nad ydyn nhw'n ddadleuol, efallai y byddwn ni'n gallu sicrhau bod y ddeddfwriaeth honno'n cael ei chyflwyno. Rwy'n rhannu eich dymuniad i wneud hynny, ond bydd yn rhaid inni weld beth fydd y Papur Gwyn yn ei gynhyrchu.