Part of 3. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru am 3:18 pm ar 23 Hydref 2019.
Weinidog, nid wyf yn gwybod a gawsoch gyfle i wylio'r Cwestiynau i'r Prif Weinidog cyn y Cyfarfod Llawn heddiw. Os gwnaethoch, byddwch wedi gweld arweinydd yr SNP yn San Steffan yn gofyn i'r Prif Weinidog a oedd yn cyfaddef y byddai angen cydsyniad y Seneddau datganoledig er mwyn i'r Bil cytundeb ymadael fynd yn ei flaen. Nawr, byddem ni yn y Siambr hon fel arfer yn cymryd hynny yn ganiataol, gan eu bod wedi cysylltu â ni yn gofyn am ein cydsyniad penodol i'r Bil cytundeb ymadael fynd yn ei blaen, sef yr hyn y byddem yn ei ddisgwyl o dan gonfensiwn Sewel. Ond dywedodd Boris Johnson wrth Dŷ'r Cyffredin nad oes gan Senedd yr Alban, ac yn sgil hynny, y Senedd hon, unrhyw rôl yn cymeradwyo'r cytundeb.
Nawr, gadewch i ni fod yn glir beth y mae hyn yn ei olygu. Mae wedi gofyn i'r lle hwn roi ei gydsyniad penodol, ond mae eisoes wedi dweud yn awr na fydd yn gwrando ar yr hyn a ddywedwn cyn i ni hyd yn oed bleidleisio ar y cynnig cydsyniad deddfwriaethol sydd newydd ei gyhoeddi. Felly, mae hynny'n achos difrifol o dorri confensiwn Sewel. Mewn gwirionedd, buaswn yn mynd mor bell â dweud ei fod yn fandaliaeth gyfansoddiadol gan Brif Weinidog sy'n barod i ddinistrio egwyddorion datganoli er mwyn cael yr hyn y mae ei eisiau—y Brexit hwn i biliwnyddiwn. Felly, rwyf am ofyn i chi, Weinidog—yn ddiweddar, fe gyhoeddoch chi set o ddiwygiadau sylfaenol y dylid eu rhoi ar waith er mwyn achub yr undeb. Roedd y rhain yn cynnwys rhoi Sewel ar sail statudol, wedi'i chodeiddio hyd yn oed, fel na allai San Steffan ddeddfu mewn meysydd datganoledig heb ein caniatâd ni. A ydych yn cytuno â mi fod y modd mae Boris Johnson wedi diystyru Sewel heddiw yn golygu bod eich cynigion chi, waeth pa mor dda yw eu bwriad, nid yn unig wedi'u hanwybyddu, ond wedi'u tanseilio'n faleisus?
Nawr, mae ateb Plaid Cymru i hyn yn glir: rydym eisiau refferendwm annibyniaeth fel bod modd gwneud pob penderfyniad sy'n effeithio ar Gymru yng Nghymru, gan warantu na all unrhyw Lywodraeth San Steffan niweidio ein gwlad byth eto. Gwn nad ydych yn cytuno ag annibyniaeth, Weinidog, ond a allech ddweud wrthyf sut y byddwch yn ymateb i'r ymosodiad digywilydd hwn ar bwerau'r Senedd hon? Nid wyf yn sôn am eiriau, rwy'n sôn am weithredoedd: beth fyddwch chi'n ei wneud i ddiogelu ein huniondeb sefydliadol yn wyneb yr ymosodiadau parhaus hyn ar ddatganoli gan Lywodraeth anfoesol Boris Johnson?