Part of the debate – Senedd Cymru am 5:45 pm ar 23 Hydref 2019.
Ie. Diolch, Ddirprwy Lywydd. Mae tai yn bendant yn un o heriau ein hoes, ac mae'n her y mae Llywodraeth Cymru yn methu mynd i’r afael â hi—yn methu’n wael â mynd i’r afael â hi. Rwy’n dal yn gadarn o’r farn fod perchentyaeth yn hanfodol ar gyfer cyfoeth. Mae'n anodd iawn dianc rhag tlodi os nad ydych yn berchen ar eiddo. Felly, mae'n siomedig fod Aelodau Cynulliad yma—gyda rhai ohonynt yn berchen ar hyd at dri eiddo gyda'u partneriaid—wedi pleidleisio dros atal pobl ddosbarth gweithiol rhag bod yn berchen ar un hyd yn oed. A dyna'r union fath o agwedd 'gwneud fel rwy'n dweud ac nid fel rwy’n gwneud' a geir gan y chwith plastig, ac mae'n gwbl ragrithiol.
Hefyd, mae yna nifer gynyddol o bobl yng Nghymru heb do uwch eu pennau o gwbl, ac os nad yw pobl yn credu bod yna argyfwng digartrefedd, cerddwch trwy strydoedd Caerdydd, Pontypridd a bron unrhyw dref neu ddinas yng Nghymru, ac fe ddangosaf i chi ble mae’r argyfwng hwnnw. Dyna pam y cyflwynais nifer o welliannau heddiw.
Mae gwelliant 2 yn nodi methiant Llywodraethau Cymru i ymdrin â digartrefedd dros yr 20 mlynedd diwethaf, ac mae'n warth cenedlaethol. Mae gwelliant 4 yn cydnabod bod dyblygu gwasanaethau, cyflogau uchel uwch reolwyr yn y trydydd sector, ynghyd â thoriadau i lywodraeth leol, yn gwaethygu sefyllfa sydd eisoes yn wael.
Mae gwelliant 13 yn mynnu y dylai Llywodraeth Cymru ddatgan argyfwng digartrefedd a chyflwyno polisïau tai yn gyntaf i dynnu pobl oddi ar y strydoedd oherwydd yng Nghaerdydd, er enghraifft, nid yw hynny'n digwydd. Ac mae'r opsiwn o ddarn o lawr mewn hostel yn anneniadol iawn i'r mwyafrif o bobl ddigartref y byddaf yn siarad â hwy.
Mae gwelliant 14 yn gydnabyddiaeth y dylid blaenoriaethu angen lleol wrth ymdrin â digartrefedd. Mae gwelliant 15 yn galw ar Lywodraeth Cymru i gychwyn adolygiad bôn a brig o’r holl arian cyhoeddus a werir yn y sector tai ac a werir yn ymdrin â digartrefedd oherwydd, gadewch inni fod yn onest, mae cyflogau gwarthus ac enfawr prif weithredwyr yn y trydydd sector—. Mae yna amrywiaeth syfrdanol o sefydliadau lle mae pobl yn ennill symiau enfawr o arian nad wyf yn credu y byddent yn eu cael yn y sector preifat. Ac i fod yn berffaith onest, nid yw o fudd i’r bobl hynny ddatrys yr argyfwng tai a digartrefedd oherwydd eu bod yn gwneud yn rhy dda gyda'r sefyllfa fel y mae.
Gobeithio y gallwch gefnogi’r gwelliannau hyn heddiw a gobeithio y gall y sefydliad hwn, yn ddelfrydol trwy Lywodraeth, roi diwedd ar argyfwng digartrefedd a’r argyfwng tai sydd gennym yng Nghymru, oherwydd dyna yw gwaith y rheini ohonom a etholwyd i’r lle hwn. Diolch yn fawr.