Part of the debate – Senedd Cymru am 6:40 pm ar 23 Hydref 2019.
Dechreuodd Neil gyda thaith ar hyd strydoedd Caerdydd, ac rwy'n meddwl bod honno'n ffordd deimladwy a phriodol iawn i ddechrau. Rwy'n credu bod y trydydd sector yn bartneriaid hanfodol sy'n cynnig atebion da. Nid oes gennyf gydymdeimlad mawr â'ch sylwadau ar yr ochr honno i bethau, ond roeddwn yn meddwl bod ein hatgoffa, mewn gwirionedd, am ein prifddinas ein hunain yn bwysig.
Leanne, ni soniais am fod yn anghydweithredol yn fy araith, ac fe ddylwn fod wedi gwneud mewn gwirionedd. Felly, rwy'n meddwl eich bod wedi rhoi eich bys ar her polisi go iawn a gwendid yn y ddeddfwriaeth dai gyfredol, ac mae'r holl grwpiau'n dweud hynny wrthym. Rwy'n cytuno mai'r prinder tai, sut bynnag y mae hynny wedi digwydd, sydd wedi sbarduno llawer o'r heriau sy'n ein hwynebu o ran digartrefedd. Yna gwnaethoch sylwadau miniog iawn am y system fudd-daliadau; gwnaeth nifer o'r Aelodau eraill yr un fath, gan gynnwys y Gweinidog, a gyfeiriodd yn benodol at y lwfans tai lleol. Nawr, rwy'n credu y byddem yn elwa o ddadl gyfan ar hyn a sut y mae wedi effeithio ar y maes hanfodol rydym yn gyfrifol amdano—polisi tai a digartrefedd. Yn amlwg, nid ydym yn gosod polisi budd-daliadau, ond mae'n amlwg fod rhaid ei asesu o ran y modd y mae wedi effeithio ar y rhai mwyaf agored i niwed, a chredaf fod angen inni ei archwilio'n dda iawn, a chredaf efallai nad oedd rhai o'r pwyntiau a wnaethpwyd wedi'u seilio'n llwyr ar ddadansoddiad cywir ar hyn o bryd. Ond dylem fod yn agored iddo; dyna'n bendant yw'r meini prawf ar gyfer barnu unrhyw ddiwygio.
Soniodd Suzy fod angen i unrhyw ddull yn seiliedig ar hawliau ganolbwyntio ar y gallu i orfodi hawliau, ac roeddwn o'r farn fod hwnnw'n bwynt diddorol—rwy'n cytuno'n llwyr—a soniodd wedyn am yr angen i graffu ar ôl deddfu ar Ddeddf 2014, a fyddai wedyn yn arwain at gynnwys pethau fel bod yn anghydweithredol. Felly, roeddwn yn meddwl bod hwnnw'n gyfraniad pwysig.
Mike, mae bob amser yn bleser gwrando arnoch yn siarad am dai a materion cysylltiedig gan fod gennych gyfoeth o brofiad, a chalon garedig, os caf ddweud, o ran croesawu syniadau lle bynnag y dowch o hyd iddynt, a'r holl ystod o ddigartrefedd—y gwahanol fathau o ddigartrefedd, o dai anaddas i gysgu ar y strydoedd, a diffyg tai fforddiadwy, rhywbeth y mae gennych ddiddordeb angerddol ynddo. Mae hynny'n bendant yn rhywbeth y mae angen i ni ddod at ein gilydd yn ei gylch a'i ddatrys.
Rhoddodd Mark ddadansoddiad hanesyddol iawn i ni, gan gynnwys y dull gweithredu yn y Cynulliad cynnar a'i gyfraniadau, a soniodd am ddigartrefedd cudd yn benodol, a chredwn fod hynny'n allweddol iawn. Mae'r broblem hon wedi bod gennym yn hir iawn—rwy'n credu mai'r ateb gonest yw ei bod hi'n broblem sy'n eiddo i bawb ohonom.
Soniodd Caroline am yr hawl i gael to dros eich pen—dyna'r ffordd rwyf am ei roi hefyd—ac roedd yn croesawu ein cynllun gweithredu a'r rôl y gallai tsar ei chwarae.
Mohammad wedyn: ni yw'r pumed grŵp cyfoethocaf, ac rwy'n credu bod hynny'n rhywbeth i'w gofio bob amser pan nad oes gan lawer o'n dinasyddion hawl mor sylfaenol â thai. Fe wnaethoch y pwynt—nid wyf yn credu bod neb arall wedi dweud hyn—nad yw'r rhai sy'n cysgu ar y stryd eisiau mynd i hostel argyfwng bob amser, a hynny am wahanol resymau rwy'n eu deall yn iawn.
Roeddwn yn credu bod John wedi gwneud cyfraniad rhagorol fel Cadeirydd y pwyllgor llywodraeth leol a thai, ac roedd yn ddigon hael i gydbwyso ei sylwadau gyda beirniadaeth eithaf miniog, ond hefyd gyda lle credai ein bod yn gwneud cyfraniad gwerthfawr. Roedd yn croesawu'r elfen hawliau dynol ac yna siaradodd am bethau fel allgymorth grymusol, nad ydym bob amser yn gyfforddus yn ei gylch, ond mae'n rhywbeth sy'n cael ei godi gyda ni ac mae'n bwysig.
Wedyn, roeddwn yn credu bod Mandy wedi rhoi araith bwerus iawn mewn sawl ffordd, oherwydd roeddech yn hael eto wrth fyfyrio ar eich profiad eich hun fel person 15 mlwydd oed, a phwy all wybod beth sydd ym meddwl rhywun 15 oed yn y sefyllfa honno—tai annigonol, rhoi eich hun ar drugaredd ffrindiau neu fynd yn ôl i sefyllfa deuluol a oedd yn wirioneddol enbyd i chi. Rwy'n siŵr bod llawer o bobl a fyddai wedi clywed hynny sydd wedi bod yn y sefyllfa honno, neu hyd yn oed yn mynd drwyddi yn awr, ac a fyddai'n cael cryn dipyn o gymorth o wybod o leiaf fod rhywun yn ein Siambr wedi cael profiad uniongyrchol o'r broblem hon. Credaf fod sefyllfa cyn-filwyr yn allweddol iawn ac fel y dywedais, yn gynharach yr wythnos hon roeddwn yn edrych ar hynny ym Mhontypridd. Ac unwaith eto, rydych yn cefnogi'r dull tai yn gyntaf. Ac rwy'n croesawu ymateb y Gweinidog pan ddywedodd y dylem wneud hon yn agenda ar y cyd. Dylem goleddu pob syniad da a'u defnyddio. Ac unwaith eto, roeddech yn ddigon caredig i gydbwyso'ch sylwadau â'r meysydd lle teimlwch fod gan ein hochr ni fwy i ateb drosto nag y teimlwch iddo gael ei godi y prynhawn yma efallai. Ond rwy'n credu bod y natur adeiladol yn gyffredinol yn sylfaen dda inni sicrhau ein bod yn trafod y pwnc yn aml yn ei holl gymhlethdodau. Diolch i chi am eich amynedd, Ddirprwy Lywydd.