9. Dadl Fer: Grym tai cydweithredol fel modd o helpu i ddiwallu anghenion tai mewn cymunedau ledled Cymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 7:11 pm ar 23 Hydref 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie James Julie James Labour 7:11, 23 Hydref 2019

(Cyfieithwyd)

Rwy'n croesawu'r ymyriad. Rwyf am orffen y pwynt oedd yn fy meddwl, sef fy mod yn awyddus yn y bôn i sicrhau bod grwpiau tai dan arweiniad y gymuned yn gallu cael gafael ar gyllid cyfalaf o ba fath bynnag. Felly, os ydych chi'n ymwybodol o grwpiau sydd eisiau cyllid cyfalaf o'r math hwnnw, hyd yn oed os nad oes gennym gronfa bwrpasol, mae'n werth cysylltu, oherwydd rwy'n awyddus iawn i'w cefnogi mewn partneriaeth â landlord cymdeithasol cofrestredig neu beidio, neu'r awdurdod lleol neu beth bynnag.

Ar y pwynt penodol hwnnw, rwy'n edrych ar reoliadau parth. Felly, rwyf wedi dweud yn ddiweddar yn y Siambr hon fy mod yn edrych ar adolygu'r drefn reoleiddio ar gyfer landlordiaid cymdeithasol cofrestredig, ac un o'r pethau rwyf hefyd yn bwriadu eu gwneud yn y fan honno yw cael yr hyn a elwir yn 'reoliadau parth', sef rheoleiddio cyfranogiad a llais tenantiaid ar draws y sector tai cymdeithasol. Nid y drefn lywodraethu a'r rheolaethau ariannol, oherwydd mae'n amlwg eu bod hwy'n wahanol iawn mewn awdurdod lleol, ond llais y tenant, i bob pwrpas. Felly, rwy'n ailadrodd ein bod yn edrych ar hynny.

Hefyd, rydym wedi cael y rhaglen Cymunedau'n Creu Cartrefi yn gwneud ymchwil annibynnol i fanteision ehangach byw mewn tai cydweithredol neu dai dan arweiniad y gymuned, ac rwyf i fod i lansio canfyddiadau'r adroddiad hwnnw ar 7 Tachwedd. Edrychaf ymlaen at glywed am y manteision ehangach y mae unigolion yn teimlo y byddant yn eu hennill o fyw mewn cymdeithasau tai dan arweiniad y gymuned. Rwyf wedi eu clywed fy hun hefyd, mewn gwirionedd, yn un o'r enghreifftiau y siaradodd Dawn amdanynt. Felly, nid oes gennyf amheuaeth fod rhaid i dai dan arweiniad y gymuned fod yn rhan o'r ateb i'r argyfwng tai sy'n ein hwynebu yng Nghymru.

Rwy'n credu mewn cymunedau gwirioneddol gynaliadwy sy'n cynnwys deiliadaeth gymysg, lle defnyddir safleoedd tir sy'n eiddo cyhoeddus a phreifat i adeiladu'r cartrefi iawn i ateb yr angen sy'n bodoli. Golyga hynny y dylai safleoedd gael cyfran fwy o dai fforddiadwy nag sy'n digwydd yn aml ar hyn o bryd, ac mae hefyd yn golygu na ddylai fod yn amlwg ar unwaith pa gartrefi sydd mewn perchnogaeth breifat a pha rai sy'n dai fforddiadwy ar un datblygiad tai. Ni allaf ddweud yn ddigon aml nad wyf am weld y math o raniad rhwng cymunedau sy'n ddiangen a di-fudd fel sy'n digwydd pan fyddwch yn corlannu tai cymdeithasol mewn un rhan o ddatblygiad.

Gall pob math o dai dan arweiniad y gymuned ein helpu i sicrhau cymunedau cynaliadwy. Gallwn archwilio atebion amgen ar gyfer blaenoriaethau ehangach y Llywodraeth. Er enghraifft, pan gyfarfûm â Chanolfan Cydweithredol Cymru yn ôl ym mis Mawrth, fe'u heriais i archwilio sut y gall tai dan arweiniad y gymuned fod yn rhan o ddull cymunedol arloesol o ymdrin â ffioedd rheoli lesddeiliaid. Rydych wedi sôn am ran fach o hynny yn yr enghraifft a nodoch—mae wedi mynd o fy mhen. Taf Fechan, onid e? Ac rwy'n credu y gall tai dan arweiniad y gymuned fod yn rhan o ddull adfywio canol trefi hefyd i gynnwys eiddo defnydd cymysg. Felly, gellir gwneud y mater hwn ynglŷn â sut i reoli pwy sydd â pha ran o'r brydles ar sail gydweithredol. Ac rwy'n credu mai dyna un o'r atebion yr hoffem edrych arnynt.

Felly rwyf am orffen drwy ailadrodd fy ngalwad i'r Aelodau fod llawer ohonom yn rhannu'r un dyheadau ar gyfer tai yn gyffredinol, a cheir cefnogaeth eang i'r mudiad tai cydweithredol a dan arweiniad y gymuned yng Nghymru, ac rwy'n agored iawn i weithio gyda phob Aelod ar yr agenda hon i gefnogi'r atebion hynny'n well. Diolch.