Part of 1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru am 1:57 pm ar 19 Tachwedd 2019.
Wel, nid wyf i'n mynd i gael fy nhynnu i mewn i restr ffantasi o gwestiynau damcaniaethol am faniffesto nad yw wedi ei gyhoeddi eto. Fodd bynnag, mae problem wirioneddol yn y sylwadau y mae Mark Reckless wedi eu gwneud, sef dyfodol ein gweithlu meddygon ymgynghorol yn arbennig, ond, yn ehangach na hynny, staff uwch yn y gwasanaeth iechyd gwladol. Ceir yr her sydd heb ei datrys o'n perthynas ag Ewrop yn y dyfodol. Ac mae'n ffaith bod y Cyngor Meddygol Cyffredinol a Chymdeithas Feddygol Prydain wedi datgan, mewn arolygon o'u haelodaeth, bod nifer o'n gwladolion o'r Undeb Ewropeaidd yn gwneud paratoadau i adael y Deyrnas Unedig o bosibl, yn dibynnu ar ganlyniad ein perthynas ag Ewrop yn y dyfodol.
Y mater mwy, fodd bynnag, ar hyn o bryd yw'r heriau ynghylch treth a phensiynau. Mae angen i ni fod yn eglur am hyn: mae newidiadau i reolau treth a phensiwn a gyflwynwyd gan Lywodraeth y DU wedi cael effaith wirioneddol ar staff yn y gwasanaeth iechyd gwladol. Maen nhw wedi arwain at filiau treth annisgwyl ac uwch; maen nhw hefyd wedi golygu bod meddygon yn arbennig yn tynnu'n ôl o ddarparu rhan o'r gwasanaeth. Mae'n broblem wirioneddol ar draws y DU gyfan, sy'n cael ei hachosi yn uniongyrchol gan newidiadau a gyflwynwyd gan Lywodraeth y DU pan yr oedd yr Aelod mewn gwirionedd yn Aelod Seneddol Ceidwadol.
Ond yn fwy na hynny, rwyf i wedi ysgrifennu at, rwyf i wedi gohebu â, rwyf i wedi siarad â Gweinidogion iechyd y DU—rwyf i wedi ysgrifennu at y Trysorlys am hyn hefyd—gan ofyn iddyn nhw ddadwneud y niwed y maen nhw wedi ei wneud. Oherwydd bydd yn costio i'r gwasanaeth iechyd gwladol ewyllys da ein staff yr ydym ni wedi ei losgi ac o bosibl wedi ei golli am byth. Yn fwy na hynny, i adennill y rhestrau ychwanegol yr ydym ni wedi eu colli, mae'n debyg y byddwn ni'n talu mwy yn y sector annibynnol yn y pen draw; bydd yn costio mwy i ni ddarparu'r un gweithgarwch. Ac nid yw'r ateb a gynigir yn Lloegr yn ateb tymor hir. Maen nhw'n defnyddio arian cyhoeddus i ddadwneud y difrod a wnaed gan benderfyniad gwahanol mewn rhan arall o'r Llywodraeth. Cyhoeddais ddatganiad yr wythnos diwethaf a oedd yn tynnu sylw at y ffaith bod y newidiadau treth a phensiwn wedi effeithio ar 15,000 o gyfnodau triniaeth cleifion yng Nghymru dros bum mis. Mae wir yn amser am ymosodiad o synnwyr cyffredin yn y Deyrnas Unedig i ddadwneud y niwed y maen nhw wedi ei wneud i'n gwasanaeth iechyd gwladol, i'n staff, ac, yn arbennig, i'r bobl sy'n dibynnu ar y gwasanaeth iechyd ei hun.