Mae eich datganiad yn cyfeirio at gynghorau cymuned a'r angen i baratoi adroddiad blynyddol, ac mae'n dweud bod hwn yn un o argymhellion yr adolygiad annibynnol ar ddyfodol cynghorau cymuned a thref yng Nghymru a'i fod yn allweddol i sicrhau tryloywder ac atebolrwydd. Ym mis Ionawr, holais ynghylch adroddiad Swyddfa Archwilio Cymru, gan ddweud:

Mae safon bresennol rheoli ariannol a llywodraethu yn parhau i beri siom i ormod o Gynghorau Tref a Chymuned.

Fe wnaethoch chi ymateb drwy ddweud eich bod yn eich swydd ers chwe wythnos yn unig a dweud nad oeddech chi wedi cael cyfle eto i ddarllen yr adroddiad yn fanwl. Felly, unwaith eto, sut, os o gwbl, y bydd y Bil hwn yn mynd i'r afael â hynny? Rydych chi'n cyfeirio at y panel adolygu annibynnol ar gynghorau cymuned a thref yng Nghymru sydd hefyd wedi galw, ymysg pethau eraill, ar i bob cyngor cymuned a thref fod yn gweithio tuag at fodloni'r meini prawf i allu arfer y pwerau cyffredinol o ran cymhwysedd ac argymell y dylai cynghorau cymuned a thref, pob un sy'n eu cynrychioli, gael gwahoddiad statudol i fod yn rhan o bob bwrdd gwasanaethau cyhoeddus. Unwaith eto, sut fydd y Bil hwn yn ymdrin â hynny?

Rydych chi'n cyfeirio at alluogi carcharorion a phobl ifanc o Gymru sydd yn y ddalfa ac sydd â dedfryd o lai na phedair blynedd o garchar i bleidleisio mewn etholiadau llywodraeth leol. Wrth gwrs, roedd yr arolwg YouGov yn 2017 yn gofyn i bobl yng Nghymru a ddylid caniatáu i unrhyw garcharorion bleidleisio: dim ond 9 y cant a ddywedodd y dylen nhw gael pleidleisio. Felly, mae'n ymddangos bod ychydig o ddiffyg cysylltiad rhwng ewyllys y bobl a Llywodraeth Cymru yn hyn o beth. Fodd bynnag, y cymhelliad, rydym yn ei gefnogi, sef adsefydlu, sy'n rhoi cyfle i droseddwyr fyfyrio am eu troseddau a chymryd cyfrifoldeb amdanynt a'u paratoi ar gyfer bywyd sy'n parchu'r gyfraith pan gânt eu rhyddhau.

Sut ydych chi'n ymateb i'r dystiolaeth yn yr adroddiad y cyfeiriasoch ato, adroddiad y pwyllgor, o garchar y Parc, pan glywsom ni mai ychydig o garcharorion a fyddai naill ai'n arfer yr hawl i bleidleisio, neu'n ei gweld fel cymhelliad i adsefydlu, a lle cyfaddefodd adroddiad y pwyllgor fod y dystiolaeth ddiymwad i gefnogi'r ddamcaniaeth oedran pleidleisio yn cyfrannu at ailsefydlu yn gyfyngedig? Yn wir, deallwn y caiff hawl carcharorion i bleidleisio ei chyflwyno yng Nghyfnod 2 oherwydd yr anawsterau a gafodd Llywodraeth Cymru yn canfod nifer y carcharorion a gaiff eu cynnwys yn y meini prawf cymhwysedd. Sut mae hynny'n mynd i'r afael â'r diffyg craffu, pan fo craffu yng Nghyfnod 1 yn y pwyllgor yn hanfodol i graffu manwl priodol ar bob elfen? Os yw'r wybodaeth honno o bapur briffio Llywodraeth Cymru yn gynharach heddiw yn gywir, mae'n codi pryderon mawr.

Rwyf wedi bod yma'n ddigon hir i gofio sut y dechreuodd y ddadl ar bleidleisiau yn 16 oed, a dechreuodd oherwydd nad oedd 80 y cant o bobl ifanc Cymru yn pleidleisio dros unrhyw un ac mae wedi datblygu ers hynny. Yn eich memorandwm esboniadol, rydych chi'n cyfeirio at ffigurau'r Alban, a dywedwch fod 89 y cant o'r bobl ifanc 16 a 17 oed cymwys hynny yn yr Alban wedi cofrestru, o gymharu â 97 y cant ar gyfer y boblogaeth gyffredinol, a chredaf yr amcangyfrifir bod 75 y cant wedi pleidleisio, o gymharu ag 85 y cant ar gyfer y boblogaeth gyffredinol. Ond y cymharydd go iawn, onid yw, yw etholiad Senedd yr Alban yn 2016, pan oedd y ganran a bleidleisiodd yn gyffredinol yn ôl i lawr i 55.6 y cant ar gyfer yr etholaeth a 55.8 y cant ar gyfer y bleidlais ranbarthol—hyd yn oed yn is yng Nghymru ar 45.4 y cant? Felly, pa dystiolaeth sydd gennym ni i ddangos y byddai etholiad seneddol yn golygu y byddai canlyniad y refferendwm hwn yn cael ei ailadrodd o ran ymgysylltu?

Rydych chi'n sôn am ddiwygiadau i wella trefniadau etholiadol ar gyfer llywodraeth leol, gan gynnwys ymestyn yr etholfraint i ddinasyddion tramor sy'n preswylio'n gyfreithlon yng Nghymru. Fodd bynnag, nid yw'r memorandwm esboniadol yn rhoi unrhyw enghreifftiau o unrhyw wlad neu genedl arall sy'n rhoi'r bleidlais i bobl nad ydynt yn ddinasyddion mewn etholiadau lleol a'r effaith y mae hyn wedi'i chael. Felly, pa drafodaethau ydych chi wedi'u cael gyda llywodraethau cenedlaethol eraill am effaith caniatáu i bobl nad ydynt yn ddinasyddion bleidleisio mewn etholiadau lleol? A pha astudiaethau achos y mae Llywodraeth Cymru wedi'u defnyddio i asesu effaith caniatáu i bobl nad ydynt yn ddinasyddion bleidleisio? Dywedir wrthyf nad oedd Llywodraeth Cymru, yn ei briff yn gynharach, yn gwybod am unrhyw ymchwil a gynhaliwyd ar effaith cyflwyno'r hawl i bleidleisio i'r rhai nad ydynt yn ddinasyddion a lle mae egwyddor democratiaeth gynrychioliadol wedi'i seilio erioed ar hawl dinasyddion i bleidleisio yn gofyn am y budd hwnnw a ddaw yn sgil dinasyddiaeth.

Rwy'n credu y byddaf yn dod i ddiwedd fy amser cyn bo hir, felly fe wnaf i orffen—