Part of the debate – Senedd Cymru am 3:41 pm ar 26 Tachwedd 2019.
Wel, fel y dywedais, mae gan yr arian yr ydym wedi ei gyhoeddi eisoes, er enghraifft y £10 miliwn drwy dasglu'r Cymoedd ar gyfer dechrau defnyddio tai gwag eto, ac oherwydd ein bod wedi bwriadu ehangu hynny i ystyried siopau gwag hefyd, botensial enfawr o fewn yr economi sylfaenol ar gyfer busnesau sefydledig, oherwydd cwmnïau lleol fydd yn gwneud y gwaith hwnnw yn bennaf. Es i gyda Vikki Howells i Ynysybwl i weld un o'r prosiectau cyntaf a ariannwyd o dan y prosiect hwnnw, ac roedd yn amlwg o'r enghraifft honno taw crefftwyr lleol oedd wedi gwneud y gwaith. Felly, rwy'n meddwl bod potensial mawr yn y gwaith yr ydym yn ei wneud o dan y prosiect hwn, ac yn y gwaith cysylltiedig drwy dasglu'r Cymoedd, yr ydym, fel rwy'n ei ddweud drwy'r grŵp traws-lywodraethol hwn, yn ceisio edrych arno yn un peth.
Rydych yn sôn am waith Sefydliad Bevan a'r cyllid y mae wedi ei gael ar gyfer TUC Cymru. Mae dau brosiect wedi'u hariannu. Yr hyn rwy'n ei ddisgwyl o hynny yw her i'r agenda hon. Nid yw hon yn agenda hawdd na llipa. Mae rhai problemau gwirioneddol anodd o ran polisi yn yr agenda hon a rhai materion dyrys. Y farn draddodiadol yw bod yr economi sylfaenol yn cael ei nodweddu gan gyflogau isel, cynhyrchiant isel, a diwydiannau a gweithgareddau â gwerth isel, ac yn hytrach na cheisio eu cynnal, dylem ni fod yn ceisio mynd i'r gwrthwyneb, a fyddai'n golygu y bydd cwmnïau'n tyfu'n gyflym a chynhyrchiant yn uchel. A fy ymateb i hynny yw, 'Nid ydym yn dymuno tyfu'r economi sylfaenol fel y mae, rydym yn dymuno newid yr economi sylfaenol.' Nid oes unrhyw wrthddweud yn fy marn i. Nid wyf yn gweld pam na ellir bod arloesedd cynhyrchiant uchel o fewn yr economi sylfaenol. Nid wyf yn gweld pam na ellir bod deallusrwydd artiffisial a roboteg yn yr economi sylfaenol. Ond mae yna fater yn ymwneud â gwaith teg a chyflogau isel a diffyg trefniadaeth a chydnabyddiaeth gan weithwyr sy'n nodweddu sawl rhan o'r economïau hyn, ac mae hynny'n rhywbeth, drwy'r gwaith hwn, mae angen i ni ei herio.
Y gwaith a wnaeth Preston, er enghraifft, wrth nodi'r sefydliadau angori lleol—roedd pump o'r chwe sefydliad angori lleol a nodwyd drwy'r gwaith hwnnw yn gyflogwyr cyflog byw yn y pen draw. Felly, rwy'n ystyried bod hyn yn gwella'n wirioneddol y ffordd y mae'r rhan honno o'r economi'n gweithio. Ond yn sicr, mae'n rhaid i ni gydnabod, ar hyn o bryd, nad yw sawl rhan o'r economi sylfaenol fel y byddwn yn dymuno iddyn nhw fod. Felly, rwyf am i hyn fod yn rym aflonyddgar o fewn yr economi sylfaenol, nid un cyfforddus.