Part of the debate – Senedd Cymru am 4:29 pm ar 26 Tachwedd 2019.
Cyflwynwyd adroddiad ar y Bil ar 15 Tachwedd. Fe wnaethom ni dri argymhelliad. Mae ein hargymhelliad cyntaf yn ymwneud â'r diffiniad 'dyletswydd gonestrwydd'. Mae rhan 3 o'r Bil yn gwneud darpariaeth ar gyfer ac ynghylch dyletswydd gonestrwydd mewn cysylltiad â gwasanaethau iechyd. Er bod y Bil yn nodi'r gweithdrefnau i'w dilyn pan ysgogir dyletswydd gonestrwydd, nid yw'n diffinio ar wyneb y Bil beth mae dyletswydd gonestrwydd yn ei olygu. O ganlyniad, daethom i'r casgliad na fyddai dinasyddion sy'n anghyfarwydd â therminoleg o'r fath yn deall sut y byddai'r ddeddfwriaeth yn effeithio arnynt, felly fe wnaethom ni argymell y dylai'r Gweinidog ddefnyddio'r ddadl hon i egluro pam nad yw'r diffiniad o 'ddyletswydd gonestrwydd' yn ymddangos ar wyneb y Bil, ac, yn ei absenoldeb, lle gallai dinasyddion ddod o hyd i wybodaeth am ei ystyr. Rwy'n croesawu'n fawr y sylwadau a wnaeth y Gweinidog ynglŷn ag wyneb y Bil a chyflwyno ymrwymiad i fater canllawiau statudol yn y maes hwn.
Mae ein dau argymhelliad arall yn ymwneud ag adran 26. Mae'n rhoi'r pŵer i Weinidogion Cymru wneud rheoliadau i wneud darpariaethau atodol, cysylltiedig neu ganlyniadol, neu ddarpariaethau darfodol, trosiannol neu arbedol. Fe wnaethom ni fynegi pryder ynglŷn ag ehangder y pwerau y bydd Gweinidogion Cymru yn eu harddel o dan adran 26, yn enwedig pan ellir defnyddio pwerau o'r fath i ddiwygio neu ddiddymu deddfwriaeth sylfaenol, ac nid oes eglurder ynghylch os neu sut y cânt eu defnyddio. O dan amgylchiadau o'r fath, nid yw cymhwyso'r weithdrefn gadarnhaol i'r pwerau hyn yn dilysu eu defnydd. Ni ellir diwygio rheoliadau ac nid ydym o'r farn y dylai rheoliadau sy'n gallu gwneud newidiadau sylweddol ond amhenodol i ddeddfwriaeth sylfaenol fod yn destun penderfyniad 'ie' neu 'na' i'w cymeradwyo neu eu gwrthod.
Ar y sail honno, ein hail argymhelliad oedd y dylai'r Gweinidog ddefnyddio'r ddadl hon i nodi'n glir ac yn fanwl sut y bwriada ddefnyddio'r pwerau a geir yn adran 26, a nodaf sylwadau'r Gweinidog nad yw'n bwriadu defnyddio'r pwerau hyn i ddiwygio deddfwriaeth sylfaenol. Fodd bynnag, er ein bod yn gofyn am eglurder o ran sut y mae'r Gweinidog yn bwriadu defnyddio'r pwerau, mae un newid yr hoffem ei weld hefyd, sef o dan 26(1), lle gellir arfer y pŵer i wneud rheoliadau pan fo Gweinidogion Cymru yn ystyried ei bod hi'n hwylus neu'n angenrheidiol i ddiben y Ddeddf. Nawr, fel Pwyllgor, rydym ni wedi mynegi pryderon dro ar ôl tro ynglŷn â'r defnydd o'r term 'hwylus' a defnyddio termau tebyg o ran pwerau gwneud rheoliadau, a thynnwyd sylw at rai o'n hadroddiadau blaenorol a oedd wedi gwneud hynny. Ein safbwynt ni o hyd yw y dylai Gweinidogion Cymru fabwysiadu dull sydd wedi'i dargedu'n well, yn hytrach na chymryd y pwerau ehangaf sydd ar gael iddynt. Felly, credwn y dylid cymryd pŵer i wneud rheoliadau at ddiben clir; wrth dynnu pwerau'n rhy eang mae risg bob amser y cânt eu defnyddio yn y dyfodol mewn ffyrdd na fwriadwyd yn wreiddiol nac a ragwelwyd pan gyflwynwyd y Bil. Felly, rydym yn argymell y dylai'r Gweinidog gyflwyno gwelliant i'r Bil i ddileu'r geiriau 'neu'n hwylus' o adran 26(1).
Nodaf fwriad y Gweinidog i gyflwyno rhywbeth arall yn ei le i ddefnyddio'r term 'priodol'. Nawr, mae'n ymddangos bod y term 'priodol' yn 'hwylus yn hytrach nag yn briodol', ac felly yn 'amhriodol', ac yn ein barn ni, mae'n ddiangen, ac mai'r ffordd briodol o fwrw ymlaen fyddai ei ddileu'n llwyr fel bod yr adran dim ond yn dweud bod gan y Gweinidogion y pŵer i wneud rheoliadau pan fyddant o'r farn bod hynny'n angenrheidiol at ddibenion y Ddeddf. Diolch, Dirprwy Lywydd.