Cwestiynau Heb Rybudd gan Lefarwyr y Pleidiau

Part of 2. Cwestiynau i'r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol – Senedd Cymru am 2:53 pm ar 15 Ionawr 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 2:53, 15 Ionawr 2020

(Cyfieithwyd)

Credaf ei bod yn broblem real iawn ac yn sicr nid yw wedi'i datrys. Yng nghyd-destun y pwysau ar bob gwlad yn y DU a'r gwasanaeth iechyd gwladol yn y gaeaf, mae'n waethygiad o hynny gan fod rhai o'r bobl rydym yn sôn amdanynt ar reng flaen y system ysbytai ynghyd â phobl sy'n gweithio mewn ymarfer cyffredinol hefyd, boed hynny mewn gwasanaeth oriau arferol neu'r tu allan i oriau. Felly mae'n effeithio ar y system gyfan ac mae grwpiau eraill o staff, clinigol ac anghlinigol, yn cael eu heffeithio gan yr un mater.

Felly, o ran y dewis a wnaed yn Lloegr, buaswn yn dweud ei bod yn eithaf rhyfeddol gwneud hynny ynghanol ymgyrch etholiadol a gwneud hynny heb unrhyw gyswllt â Llywodraethau eraill y DU hefyd. Ni chredaf fod hynny wedi'i adlewyrchu'n arbennig o dda yn y ffordd roedd llawer o staff gofal iechyd, ni waeth beth oedd eu barn ar sut i bleidleisio, yn teimlo am y ffaith bod y dewis hwnnw wedi cael ei wneud, ac mae gwir angen mynd yn ôl i edrych ar yr effaith uniongyrchol. Yr effaith ar staff ar ymyl y clogwyn y mae rhai'n ei hwynebu o bosibl yw cael biliau yn ystod y flwyddyn sydd yr un faint neu'n fwy na'u cyfraddau cyflog neu symiau sylweddol o arian nad ydynt wedi darparu ar eu cyfer ac na allant gynllunio ar eu cyfer, ac ni allech ddisgwyl o fewn rheswm iddynt allu gwneud hynny chwaith.

Ceir her hefyd ynghylch effeithiau hirdymor y cynllun pensiwn. Os yw eich enillwyr uwch a'ch cyfranwyr uwch yn dod allan o'r cynllun hwnnw heb wneud cyfraniadau, mae hynny'n effeithio ar bawb sy'n rhan o'r cynllun. Ond yn fwy na hynny, rheolau'r DU yw'r rhain, ac maent yn rheolau'r DU sydd wedi'u cynllunio a'u gweithredu gan Drysorlys y DU—maent yn effeithio ar bob un ohonom. Ac rwy’n sicr yn gobeithio, yng nghyllideb y DU sydd ar ddod o fewn y misoedd nesaf, y byddant yn datrys y broblem y maent wedi'i chreu. Oherwydd bydd yn costio mwy o arian i'w datrys fel arall, gan y byddwn yn gwneud hynny yn yr ystyr ein bod eisoes wedi gorfod gweithio o gwmpas y trefniant yn awr; byddwn yn gwneud hynny drwy dalu mwy am weithgarwch, yn y sector annibynnol yn ôl pob tebyg, i adfer gweithgarwch na fydd yn digwydd yn y gwasanaeth iechyd gwladol. Ond yn fwy na hynny, rydym yn colli ewyllys da'r staff yr effeithir arnynt yn uniongyrchol, ac efallai y bydd rhai o'r staff sy'n dod i weithio oriau ychwanegol yn y gwasanaeth iechyd gwladol, i ymgymryd â mentrau rhestrau aros ym mhob un o bedair gwlad y DU, yn penderfynu peidio â dychwelyd, ac efallai y byddwn yn gweld bod angen i ni recriwtio, hyfforddi a chadw hyd yn oed mwy o'r staff hynny yn y dyfodol, gyda hyd yn oed mwy o gost i'r trethdalwr a'r gwasanaeth iechyd gwladol er mwyn gwneud hynny.

Credaf ei fod yn fesur hunandrechol. Rwyf wedi ysgrifennu, neu byddaf yn ysgrifennu eto cyn bo hir, ac rwy'n fwy na pharod i roi gwybod i'r Aelodau pan fyddaf yn gwneud hynny, at Lywodraeth y DU i ofyn iddynt, unwaith eto, gael pwl o synnwyr cyffredin, i edrych eto ar y rheolau, ac i wneud y peth iawn i'r gwasanaeth iechyd gwladol, gan y bydd pob un ohonom yn talu os na fyddant yn gwneud hynny, ac mae'n llythrennol yn effeithio ar filoedd ar filoedd o achosion o ofal a thriniaeth cleifion. Mae'n rhaid mai dyna'r dewis anghywir i'w wneud, ac rwy'n sicr yn gobeithio y bydd Llywodraeth y DU yn gwneud y peth iawn, a gallant ddadlau ynglŷn â phwy ddylai gymryd y clod am hynny wedyn.