Diolch, Dirprwy Lywydd. Yn gyntaf, hoffwn ddweud bod y mater hwn wedi ennyn diddordeb y cyhoedd yn eang, ac er nad ni yw'r pwyllgor addysg, ar ôl cynnal arolwg cyhoeddus ar yr hyn yr oeddent yn meddwl y dylem ni fel pwyllgor ymchwilio iddo, daeth y mater hwn i'r amlwg. Atebodd dros 2,500 o bobl i'r arolwg, ac roedd 44 y cant yn dweud y dylem ymchwilio i'r mater hwn.

Yn ystod yr ymchwiliad, roedd yn amlwg mai'r pryderon ynghylch dysgu hanes oedd y rhai mwyaf dybryd. Ond, mae'n deg i ddweud bod diwylliant a threftadaeth yn rhan annatod o'n hanes, felly, yn sicr byddai unrhyw ddatblygiadau i'r dyfodol angen edrych ar hwn mewn mwy o fanylder. Yn amlwg, nid hanes yw'r unig bwnc lle mae naratifau a phrofiadau o hunaniaeth Gymreig yn cael eu hadlewyrchu, fel y cawsom ein hatgoffa, a gobeithio y cawn amser i ystyried addysgu diwylliant Cymru drwy iaith, llenyddiaeth a'r celfyddydau yn y dyfodol.

Ni ddylid cyfyngu addysgu hanes i un strwythur gwersi penodol—rydym yn cytuno ar hynny, yn sicr. Felly, byddai darn ehangach o waith gan y pwyllgor penodol yma, yn edrych i mewn i'r posibiliadau ar sut mae'r gymuned ysgol i gyd yn edrych ar hanes, diwylliant a threftadaeth, yn rhywbeth y byddem ni'n ei groesawu yn y dyfodol.

O ran her y cwricwlwm newydd, cafodd y pryderon hyn eu symbylu gan y newidiadau o ran y Cwricwlwm i Gymru 2022. Dywedodd gweithwyr proffesiynol wrthym y byddai dysgu hanes Cymru yn cael ei wanhau pan fydd yn cael ei addysgu ym maes dysgu a phrofiad y dyniaethau, ochr yn ochr ag astudiaethau crefyddol, daearyddiaeth ac astudiaethau busnes. Dywedodd academyddion ac undebau addysg wrthym fod y dull hwn yn golygu na fydd myfyrwyr yn cael y cyfle i ddatblygu trylwyredd o ran y dadansoddiad hanesyddol sydd ei angen arnynt i astudio'r pwnc ar lefel gradd.

Yn bwysicaf oll, roedd pawb a ddaeth i siarad â ni yn galw am i bob disgybl ddysgu am themâu a digwyddiadau cyffredin. Cafwyd sylw nodweddiadol gan Dr Elin Jones, a ddywedodd fod rhai cyfnodau allweddol yn hanes Cymru pan fu datblygiadau sy'n ganolog i ffurfio hunaniaeth unigol yng Nghymru. Dyna pam rwy'n siomedig fod y Llywodraeth wedi gwrthod ein hargymhelliad i gynnwys corff cyffredin o wybodaeth ar gyfer pob disgybl sy'n astudio hanes yn y cwricwlwm newydd. Y dystiolaeth a glywsom ni oedd y bydd dysgu am ddigwyddiadau allweddol yn caniatáu i bob disgybl ddeall sut mae eu gwlad wedi cael ei siapio gan ddigwyddiadau lleol, cenedlaethol a rhyngwladol mewn cyd-destun ehangach.

Dywedodd y Llywodraeth fod y Cwricwlwm i Gymru 2022: 

'yn gwricwlwm pwrpasol sy'n torri cwys newydd drwy ymwrthod â rhestrau o "bynciau/cynnwys" sydd i'w haddysgu.'

Maen nhw hefyd yn dweud:

'Bydd hyblygrwydd y Cwricwlwm newydd yn ychwanegu at hyn drwy ganiatáu i athrawon ddarparu gwersi mewn ffyrdd mwy creadigol, sy’n fwy priodol i'r dysgwyr sy'n cael eu haddysgu.' 

Mae hyn yn golygu y bydd dysgwyr ledled Cymru yn cael profiadau gwahanol iawn o ddysgu hanes Cymru. Yr hyblygrwydd hwn yw'r hyn a arweiniodd at bryderon ymarferwyr a ddywedodd wrthym fod rhai elfennau o'r hanes a rennir sy'n rhy bwysig i'w gadael allan. Dywedodd Gaynor Legall o'r Gyfnewidfa Treftadaeth a Diwylliant, a dwi'n dyfynnu: