Part of the debate – Senedd Cymru am 6:16 pm ar 15 Ionawr 2020.
Rwy'n credu'n wir y bydd y ddadl hon yn helpu pobl.
Mae'r ffaith nad ydym yn gallu integreiddio plismona'n llawn yn y llwybrau cyfeirio y cyfeiriais atynt a'r rhwydweithiau cymorth yn cael effaith hynod o andwyol ar oroeswr, unrhyw oroeswr, trosedd erchyll fel trais rhywiol. Pe bai plismona a chyfiawnder yn cael eu datganoli, byddem yn gallu edrych ar ffyrdd llai trawmatig o roi gwybod am droseddau sy'n cynnwys ymarferwyr iechyd, grwpiau cefnogi—yr holl wasanaethau eraill hyn sydd eisoes yn gweithio gyda'i gilydd—ac osgoi'r ystafell holi oer lle mae pethau mor aml yn mynd o chwith.
I fod yn glir: mae trais rhywiol yn drosedd erchyll. Nid gweithred gorfforol yn unig yw hi. Ei nod yw tanseilio rhywun yn seicolegol, dwyn eu gallu, cipio rheolaeth yn y modd gwaelaf a mwyaf diraddiol posibl. Nid yw trais yn ymwneud â dyhead na chyfathrach rywiol. Mae'n ymwneud â mynnu pŵer a chipio pŵer rhywun.
Mae arnom angen system gyfiawnder sy'n rhoi hyder i oroeswyr y gallant adennill rhywfaint o'r pŵer hwnnw; system sy'n eu cefnogi ochr yn ochr â gwasanaethau eraill; system sy'n nes at brif ystyr cyfiawnder—darparu triniaeth gyfiawn a rhesymol, adfer yr hyn sy'n deg. Nawr, nid oes unrhyw degwch mewn trais rhywiol. Ni ellir ei ddad-wneud. Ond mae dyletswydd arnom ni fel cymdeithas, cymdeithas gyfan, tuag at oroeswyr i roi system iddynt sy'n eu cynnal, sy'n dechrau'r llwybr i wneud pethau'n oddefadwy unwaith eto, sy'n eu hatgoffa bod yna bobl a strwythurau yn bodoli i'w cefnogi. Oherwydd nid yw'r system gyfiawnder sydd gennym yn awr yn ddigon da.