Part of the debate – Senedd Cymru am 4:18 pm ar 21 Ionawr 2020.
Nid wyf yn bwriadu treulio llawer o amser yn sôn am y materion y mae Aelodau eraill wedi sôn amdanyn nhw; rwyf wedi traethu'n huawdl neu'n gras arnyn nhw, yn dibynnu ar eich safbwynt, dros y flwyddyn a hanner diwethaf. Ond dau bwynt yr wyf i'n awyddus i'w gwneud, sef na phleidleisiodd pobl Cymru dros y Ceidwadwyr ac na wnaethon nhw bleidleisio dros Lywodraeth Geidwadol. Gadewch i ni fod yn glir am hynny. Rwy'n ildio i'r Ceidwadwyr y ffaith ei fod yn ganlyniad da iawn yn hanesyddol o'u safbwynt nhw, ond gadewch i ni beidio ag esgus bod y Ceidwadwyr yn cynrychioli Cymru.
Yn ail, mae fy nghyd-Aelod Alun Davies wedi awgrymu bod rhai yn y Siambr hon—[Torri ar draws.] Wel, mae'r fathemateg yno i bawb ei gweld. Mae rhai yn y Siambr hon sydd o'r farn nad oes gennym ni'r hawl i fynegi barn ar y cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn. Yn wir, dywedodd yr Aelod gyferbyn, rwyf wedi anghofio ei enw, yn ogystal â pheidio â bod â'r hawl i wrthwynebu'r cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn, y dylem ni mewn gwirionedd gael ein diddymu rhag gwrthwynebu'r cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn. Wel, fy ngwlad i yw hon, fy Senedd i yw hon, rwy'n gweld fy Llywodraeth i o fy mlaen, ac rwyf i'n awyddus i fy ngwlad barhau i fodoli, diolch yn fawr iawn.
Rwyf am ganolbwyntio'n llwyr ar gymal 38. Roeddwn i'n synnu nad oedd David Melding yn gallu ymdrin ag ef ac, yn ôl ei safonau ef, rwy'n siŵr y bydd yn ymateb maes o law. Ond mae'n dweud hyn yn syml, cymal 38(1):
'Cydnabyddir bod Senedd y Deyrnas Unedig yn sofran.'
Efallai byddai rhai yn dweud, 'Beth yw'r broblem gyda hynny?' Wel, beth yw'r pwynt? Beth yw pwynt rhywbeth—os yw Senedd y DU eisoes yn sofran, pam rhoi hynny yn y gyfraith? Oherwydd nid yw mewn unrhyw gyfraith arall. Graffiti llwyr yw hi. Neu ai'r gwirionedd amdani yw bod Llywodraeth y DU wedi sylweddoli nad yw Senedd y DU yn sofran mewn gwirionedd? Nid oes dim mewn cyfraith sy'n dweud bod Senedd y DU yn sofran o gwbl. Dim. Mae'n gonfensiwn. Ac mae'r llysoedd wedi parchu'r confensiwn hwnnw. Ond mae'r llysoedd wedi dweud mewn barn, yn y dyfodol os ydynt o'r farn bod Deddf Seneddol yn ormesol, yn ddidostur, yn amlwg yn chwerthinllyd, y bydden nhw'n cadw'r hawl iddyn nhw eu hunain ymyrryd os byddai hynny'n briodol, ond y byddai hynny o dan amgylchiadau eithriadol yn unig. Yr hyn y mae'r cymal hwn yn ei wneud yw dileu hawl y llysoedd i edrych ar unrhyw ddeddfwriaeth sylfaenol a ddrafftiwyd gan Lywodraeth y DU. Mae hwnnw'n gam gweithredu peryglus.
Yr Arglwydd Hailsham, arglwydd Ceidwadol, a ddywedodd tua diwedd y 1970au fod cyfansoddiad Prydain i bob pwrpas yn unbennaeth ddewisol, ac felly y mae hi. A thrwy gynnwys y cymal hwn, mae'n ei gwneud yn waeth byth. Mae'n dweud y gall Senedd y DU wneud beth a fynno, pryd bynnag y dymuna, heb unrhyw ymyrraeth o gwbl yn ystod ei chyfnod mewn grym. Ni all hynny fod yn ddemocrataidd ac ni all fod yn iawn cyn belled ag y mae'r cyfansoddiad yn y cwestiwn.
Ac nid oes dim yn y gyfraith sy'n dweud bod Senedd y DU yn sofran. Dim. Felly, dyna pam yr wyf i'n amau ei bod wedi ymddangos, i wneud yn iawn am y ffaith nad yw confensiwn, er iddo gael ei barchu dros y blynyddoedd, yn gyfraith mewn gwirionedd. Ond trwy ei wneud yn gyfraith, rydych chi'n ei gwneud hi'n llawer anoddach, er enghraifft, i'r llysoedd roi barn ar gyfreithiau.