Part of the debate – Senedd Cymru am 5:00 pm ar 22 Ionawr 2020.
Yn sicr. Rwy'n credu bod hwnnw'n ymadrodd anffodus iawn, David. Nid oes amheuaeth am hynny o gwbl. [Torri ar draws.] Wel, nid wyf fi wedi ei ddefnyddio yn y Siambr.
Yr hyn na ddylem ei anghofio, fodd bynnag, yw mai rhyddid i symud oedd y prif fater oedd yn codi gan bobl y DU, yn enwedig pobl yng Nghymru. Mae'r blaid Lafur, ac i ryw raddau, Plaid Cymru, wedi talu pris mawr am anwybyddu pryderon ei chyn-gefnogwyr dosbarth gweithiol.
Rwyf wedi darllen drwy'r adroddiad hwn, ac ymatebion y Llywodraeth, sydd wrth gwrs yn cynnwys yr holl ystrydebau arferol tra'n anwybyddu gwir realiti yr hyn y mae mewnfudo torfol wedi ei olygu, nid yn unig i'r boblogaeth frodorol ond i'r niferoedd helaeth o fewnfudwyr sydd wedi cael eu hecsbloetio'n greulon heb ddim o'r hawliau a roddwyd iddynt gan ddeddfwriaeth hawliau gweithwyr Ewropeaidd sy'n aml yn cael ei chanmol. Nid yw llawer ohonynt yn fawr mwy na chaethweision, ac rwy'n cyfeirio yma nid yn unig at y fasnach ryw, ond at lawer o alwedigaethau honedig eraill, fel y rhai sy'n golchi ceir, rhywbeth rwyf wedi'i godi sawl gwaith yn y Siambr.
Nid oes unrhyw sôn yn yr adroddiad nac yn ateb y Llywodraeth am fanteisio ar gyfle Brexit i fynd i'r afael â'r galwedigaethau camfanteisiol hyn a cheisio helpu'r rhai sy'n gwneud gwaith o'r fath i gael y rhyddid i ddychwelyd adref a rhyddhau eu hunain o'r caethiwed a orfodir gan y sefydliadau troseddol sy'n manteisio arnynt. Rwy'n atgoffa'r Siambr nad oedd gennym arferion o'r fath yn y DU hyd nes y cyflwynwyd mewnfudo torfol, yn enwedig o hen wledydd dwyrain Ewrop. Does bosibl nad yw mynd i'r afael â'r arferion hyn yn angen llawer mwy dybryd a dyngarol na llu o fentrau a gynlluniwyd i roi gwybod i'r rheini sydd eisoes yn ymwybodol iawn yn ôl pob tebyg o'u hawl i aros ar ôl Brexit. Yn wir, mae miloedd lawer eisoes wedi ffeilio'r papurau angenrheidiol i sicrhau eu bod yn parhau i breswylio yma.
Yr hyn nad yw'r adroddiad yn mynd i'r afael ag ef yw pam fod angen y bobl hyn o wledydd eraill yn y lle cyntaf. Wedi'r cyfan, mae 22.7 y cant o boblogaeth Cymru—bron chwarter—yn economaidd anweithgar. Mae'r ateb, wrth gwrs, i'w ganfod yn esgeulustod y blaid Lafur a'r blaid Dorïaidd o ran darparu'r cyfleusterau a'r cyfleoedd hyfforddi i'n poblogaeth frodorol. Clywn yn aml na allem weithredu ein gwasanaeth iechyd gwladol heb wladolion tramor, ac eto, bob blwyddyn, caiff 80,000 o ymgeiswyr hyfforddiant nyrsio sydd â'r cymwysterau angenrheidiol eu gwrthod, ac mae miloedd lawer sy'n dymuno dychwelyd i'r gwasanaeth iechyd ar ôl gadael am gyfnod o absenoldeb yn cael eu gwrthod am fod eu sgiliau'n eu gwneud yn gymwys ar gyfer bandiau cyflog uwch. Gwell yw manteisio ar lafur rhad o dramor. Mae prinder lleoedd hyfforddi meddygon ledled y DU, gan gynnwys Cymru, wedi cael sylw lawer gwaith yn y Siambr hon.
Felly, nid yw Plaid Brexit yn gweld fawr ddim yn yr adroddiad nac yn ymatebion y Llywodraeth na chafodd sylw o'r blaen, naill ai gan Lywodraeth y DU neu Lywodraeth Cymru, na dim nad yw llawer o ymatebion Llywodraeth Cymru wedi'i gadarnhau. Rwy'n siŵr nad yw pobl Cymru eisiau gweld gweithwyr Ewropeaidd da a gweithgar yn cael eu hel oddi yma, eu hailwladoli neu weithredu unrhyw fath arall o wrthodiad. Ond yr hyn y maent yn amlwg am ei gael yw polisi mewnfudo rheoledig sy'n dilyn system Awstralia sy'n seiliedig ar bwyntiau, ac sydd bellach yn cael ei hargymell yn rhannol gan y Torïaid, ond un y mae rhai ohonom wedi'i hargymell ers amser hir iawn.