Diolch, Lywydd. A gaf fi ddiolch i'r holl Aelodau am eu cyfraniadau? Rwy'n gresynu braidd at gywair y ddau gyfraniad diweddaraf oddi ar feinciau Llafur, oherwydd roeddwn yn meddwl bod llawer o'r cyfraniadau cyn hynny yn feddylgar iawn ac roeddem yn cael dadl dda. Ac a gaf fi atgoffa'r Gweinidog, yn arbennig, pan fydd yn siarad am danseilio democratiaeth, fod Cymru wedi pleidleisio i adael yr Undeb Ewropeaidd. Nawr, efallai fod Mick Antoniw'n hoff o ddweud bod y farn honno, neu ein statws, a'r hyn a ddywedwn, fod yn rhaid bod hynny wedi'i barchu, yn mynd yn groes i ddemocratiaeth rywsut neu'n un eithafol—[Torri ar draws.] Nid oes gennyf amser i dderbyn ymyriad. Mae'n ddrwg gennyf.

Ond fe ddywedoch chi y byddech yn parchu'r refferendwm hwnnw, ond wedyn fe dreulioch chi dair blynedd a hanner yn ceisio ei danseilio. Diolch byth, fe golloch chi, ond ceir canlyniadau i'r tair blynedd a hanner honno o ran sut y mae pobl yng Nghymru'n teimlo am y sefydliad hwn a'ch Llywodraeth. Nawr, mae Dai Lloyd yn siarad am y gwahaniaeth rhwng Llywodraeth Cymru a'r sefydliad hwn—a siaradodd eraill am hynny hefyd—ond wrth gwrs, i ddechrau, am nifer o flynyddoedd, yr un endid oeddent, ac mae'r iaith honno'n dal i barhau. Ond fe welwn, pan soniwn am yr hyn a ddywed Plaid Cymru, na fu unrhyw newid grym yn y lle hwn. Ac mae'r Ceidwadwyr yn dweud pa mor wych y gallai datganoli fod pe bai gennym Lywodraeth Geidwadol, ond sut y bydd hynny byth yn digwydd pan ddywed Plaid Cymru na fyddant byth yn gweithio gyda chi? Os na fyddwch yn gweithio i gyflwyno Llywodraeth amgen, ni cheir newid grym, a chyfeirir anhapusrwydd a siom pobl ynglŷn â gwleidyddiaeth yn naturiol at y sefydliad, wedi'i ychwanegu at y tair blynedd a hanner o geisio atal Brexit.

Ac rydym yn clywed o hyd am refferendwm 2011, ond yr hyn a ddywedodd oedd: pŵer deddfu llawn mewn 20 maes datganoledig. Ac roedd y system a'i rhagflaenai'n eithaf hurt ac nid oedd yn gwneud unrhyw synnwyr i neb. Do, fe bleidleisiodd Cymru o blaid hynny, ond wedyn fe newidioch chi hynny i fod yn fodel pwerau a gadwyd yn ôl, gan ddatganoli'r holl bwerau ac eithrio mewn meysydd a gadwyd yn ôl i San Steffan, ac yn benodol, roedd gennych ddatganiad ar y papur pleidleisio a ddywedai na all y Cynulliad ddeddfu ar drethi beth bynnag fyddai canlyniad y bleidlais hon. Yn 2014, roeddwn yn AS a bleidleisiodd eto yn San Steffan i ddeddfu ar gyfer hynny. Ond yn 2017, ar ôl sefyll yn 2015 a 2016 ar faniffesto o barchu hynny, fe wnaethoch ei wrthdroi, ni chawsoch y refferendwm, a gorfodwyd pwerau codi trethi ar Gymru. Rwy'n credu bod pris i'w dalu am hynny.