Part of the debate – Senedd Cymru am 6:17 pm ar 3 Mawrth 2020.
Diolch, Llywydd. Rwy'n croesawu'r ddadl yn bwyllog, ac nid oes dim yn y cynnig na'r gwelliannau na all fy ngrŵp eu cefnogi. Er nad ydym efallai yn cytuno â datganoli cyfiawnder, wrth gwrs, os enillir pwerau yn y maes hwn yn y dyfodol, mae'n rhaid bod atal troseddu o bob math yn well nag ymdrin â'r canlyniadau. Rwy'n dweud 'pwyllog' oherwydd ei bod yn peri tipyn o ddigalondid i mi ein bod ni hyd yn oed yn trafod hyn yma eto heddiw. Unwaith eto, byddwn i'n croesawu'n bwyllog gynnydd yn nifer y bobl sy'n adrodd, gan ei bod yn dangos erbyn hyn bod pobl yn gwybod eu hawliau ac na fyddan nhw'n derbyn yr ymddygiad sydd wrth wraidd y drosedd mwyach.
Yn gwbl briodol, mae'r nodweddion gwarchodedig wrth wraidd y mater hwn. Fodd bynnag, fel sylw cyffredinol, rwy'n credu bod parch—neu ddiffyg parch—o ran ein gwahaniaethau, yn ffactor pwysig, ac anwybodaeth neu ddiffyg gwybodaeth yn yr un modd. Fodd bynnag, hoffwn i nodi ein bod ni ein hunain yn gyfrifol am greu amgylchedd o barchu gwahaniaethau barn, o wleidyddiaeth, o safbwyntiau, ac rwy'n credu mai'r pumed Cynulliad hwn fu'r mwyaf rhanedig a mwyaf tanbaid hyd yma.
Ymddengys erbyn hyn fod hyn yn wir yn y gymdeithas ehangach hefyd. Mae'r cyfryngau cymdeithasol yn chwarae ei rhan gan eu bod yn gallu dangos yr ochr waethaf o bobl na fydden nhw byth, byth yn dweud yn bersonol yr hyn y maen nhw'n fodlon ei deipio mewn trydariad. Mae pobl yn eistedd yn yr oriel yma. Maen nhw'n gweld ein hymddygiad, yn clywed tôn ein dadl a'r geiriau yr ydym ni'n eu defnyddio. Maen nhw'n clywed y gweiddi ar draws ac yn gweld wynebau'r bobl sy'n dangos yn union beth yw ein barn am ein gilydd yn y Siambr hon. Beth yn union ydym ni'n ei osod ar gyfer Cymru?
Ychydig wythnosau'n ôl, codais bwynt o drefn amdanaf i fy hun yn cael fy ngalw'n hiliol gan Aelod arall. Er i hynny gael ei gadarnhau, nid oedd yn glir a yw gweiddi 'hiliol', 'rhywiaethol', 'de caled', 'ffasgaidd' yn dderbyniol yn y Siambr hon. Maen nhw'n cael eu defnyddio yn llawer rhy aml ac, yn fy marn i, mae angen rhoi'r gorau iddi yn wirioneddol. Maen nhw'n dermau difrïol, wedi eu llenwi â chamargraffiadau ac, ie, rhagfarn. Rwyf i'n dweud nad oes lle iddyn nhw yma, gan mai'r unig beth y mae termau o'r fath yn ceisio ei wneud yw cau'r ddadl a'r gallu i gyfnewid barn. Dim ond trwy gyfnewid barn, a'r profiadau bywyd sydd wedi helpu i'w creu, a fydd yn caniatáu i ni, fel pobl, gydnabod yr hyn sy'n gyffredin rhyngom.
A nodyn o rybudd tra bo gen i'r llawr: rwy'n gweld bod yr ymgeiswyr am arweinyddiaeth y Blaid Lafur yn dal yn dadlau dros ddiffiniad gwrthsemitiaeth, ac mae hyn yn destun siom. Hefyd, mae'n debyg bod Plaid Cymru newydd sefydlu rhywun â safbwyntiau gwrthsemitaidd fel ymgeisydd. Felly, yn y cyfraniad byr hwn, byddaf yn ymrwymo cefnogaeth fy ngrŵp i'r cynnig hwn ac rwy'n awgrymu bod angen newid tôn a bod angen i dderbyn ddechrau yma a bod angen iddo ddechrau yn awr.