Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. Rwy’n falch iawn o gael cyfle i ymateb i’r ddadl hon heddiw, a hoffwn ddiolch i’r Ceidwadwyr am ddod â’r ddadl hon i’r Siambr. Rwy'n credu bod llawer o ddiddordeb wedi’i ddangos a llawer o bwyntiau pwysig iawn wedi'u gwneud. Felly, diolch am hynny. 

Yn gyntaf, rwyf am gydnabod gwaith defnyddiol iawn y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus a'i ymchwiliad i blant a phobl ifanc sydd wedi cael profiad o ofal, ac rwyf hefyd am gydnabod gwaith grŵp cynghori’r Gweinidog dan gadeiryddiaeth fedrus iawn David Melding, ac rwy’n falch o weld ei fod yn y Siambr heddiw. Ac yn dilyn ei gyhoeddiad ar y penwythnos, hoffwn dalu teyrnged i David am ei gyfraniad enfawr i blant yng Nghymru. Rwyf wedi gweithio gyda David—rydym wedi gweithio gyda'n gilydd ar y mater hwn—ers blynyddoedd lawer, ac mae ei gyfraniad i blant yng Nghymru yn anfesuradwy. Felly, diolch, David.

Er fy mod yn falch o weld cynnydd y rhaglen Canlyniadau i Blant, credaf ei bod yn bwysig iawn inni beidio â llaesu dwylo. Dangosodd ystadegau ym mis Mawrth 2019 fod nifer y plant a oedd yn derbyn gofal gan awdurdodau lleol wedi parhau i gynyddu 7 y cant ar y flwyddyn flaenorol , ac yn amlwg, mae cynnydd yn siomedig, ond mae'n bwysig iawn nodi, am yr ail flwyddyn yn olynol, fod nifer y plant sy'n dechrau derbyn gofal wedi gostwng. 

Mae'n bwysig iawn fod plant yn cael lleoliadau sefydlog. Mae data 2018 a 2019 yn dangos bod 9 y cant o blant wedi symud lleoliad dair gwaith neu fwy. Mae'r ffigurau hyn wedi aros yn sefydlog dros gyfnod o amser, a chredaf fod yn rhaid i ni gydnabod bod angen symud lleoliadau weithiau a bod hynny er lles gorau plant, ond rydym am i blant gael cymaint o sefydlogrwydd â phosibl.

Mae'r maes gwaith hwn yn gymhleth ac rydym yn gweithio gyda phartneriaid ar draws y system gyfan, a soniwyd am lawer o'r meysydd hynny heddiw, gan gynnwys yr awdurdod lleol, gwasanaethau cymdeithasol, y farnwriaeth, iechyd, addysg, tai a'r trydydd sector ac mae gan y sefydliadau hyn oll rôl bwysig i'w chwarae yn helpu i gadw teuluoedd yn ddiogel gyda'i gilydd a lleihau'r angen i blant gael eu rhoi mewn gofal.

Mae'r cynnig yn cyflwyno nifer o alwadau ar y Llywodraeth, felly rwyf am ymdrin â'r rhain yn eu tro—yn gyntaf, adolygu cynlluniau disgwyliadau lleihau awdurdodau lleol. Rydym eisoes yn gwneud hyn drwy ein grŵp dysgu ac adborth gan gymheiriaid. Roedd cynnydd awdurdodau lleol yn ystod y chwe mis cyntaf yn dangos bod y gyfradd sy'n derbyn gofal wedi arafu. Er y bu cynnydd yn ystod y cyfnod hwn, roedd ar gyfradd o 1.3 y cant, ac mae cynnydd y blynyddoedd blaenorol wedi bod oddeutu 7 y cant. Rwyf am rybuddio nad yw'r ffigurau hyn wedi'u dilysu, ond rwy'n gobeithio y bydd y duedd hon yn parhau. Ar gyfer y chwe mis cyntaf y mae hynny.

Mae'r rhesymau dros y cynnydd yn y boblogaeth sy'n derbyn gofal yn gymhleth, fel y dywedodd Siân Gwenllian yn ei gwelliant, ond rwy'n gwbl sicr fod cais y Prif Weinidog i awdurdodau lleol osod targedau lleihau wedi hoelio ein meddyliau ac wedi annog dull system gyfan o atal. Ac rydym ar y daith honno o welliant a rhaid i ni gynnal momentwm. Fel y dywedais o'r blaen yn y Siambr, y targedau yw'r targedau a gyflwynwyd gan yr awdurdodau lleol, nid oes unrhyw gosbau, a dim ond rhan o ddull gweithredu system gyfan ydynt.

O ran gofalwyr maeth, rydym yn parhau i helpu awdurdodau lleol i recriwtio mwy o ofalwyr maeth drwy'r fframwaith maethu cenedlaethol, ac eleni fe wnaethom ddarparu £100,000 ychwanegol i ddatblygu ei strategaeth farchnata. Yn yr un modd, rydym yn ymdrechu i sicrhau bod gwasanaethau mabwysiadu yng Nghymru cystal ag y gallant fod. Yn 2019-20, darparwyd cyllid digynsail o £3.2 miliwn gennym i awdurdodau lleol ac asiantaethau mabwysiadu gwirfoddol i wella cymorth mabwysiadu, i'w ddarparu drwy'r fframwaith cymorth mabwysiadu ar gyfer Cymru. Mynychais symposiwm ar fabwysiadu ddoe yn y Deml Heddwch, ac er bod pawb yn cydnabod bod cryn ffordd i fynd, gan fod Llywodraeth Cymru wedi buddsoddi mewn meysydd pwysig o gymorth ôl-fabwysiadu bellach, yn sicr ceir teimlad—ac mae rhai o'r sylwadau a wnaethpwyd heddiw ynglŷn â'r ffaith bod rhieni'n ei chael hi'n anodd ymdopi ar ôl mabwysiadu—rydym yn bendant yn ceisio mynd i'r afael â hynny. Roeddwn yn rhan o'r ymchwiliad cyntaf a edrychodd ar fabwysiadu, a buaswn yn dweud bod gwelliant wedi bod ers hynny, ond mae ffordd bell i fynd o hyd. [Torri ar draws.] Iawn.