Diolch yn fawr iawn, Cadeirydd. Mae'r ddadl fer yma rŵan yn plethu mewn i'r ddadl rydym ni newydd ei chael—mi wnaf i egluro mwy am hynny am y man. Ond, dadl ydy hi ynglŷn â rhywbeth penodol iawn sydd o bryder mawr i ni ar y meinciau yma, dwi'n gobeithio i ni fel Senedd, ac i lawer gormod o'n hetholwyr ni. Sôn ydym ni am y nifer uchel o gleifion o Gymru sy'n cael eu hanfon i unedau iechyd meddwl ymhell, bell o gartref, yn aml iawn dros y ffin yn Lloegr. Ac mae yna bryderon difrifol ynglŷn â'r egwyddor sydd ynghlwm â gyrru pobl ymhell o gartref. Mae yna bryderon penodol ynglŷn â safon y gofal sy'n cael ei ddarparu i lawer ohonyn nhw.

Mae enghraifft yn y fan hyn: Wayne Erasmus yn honni ei fod o ddim hyd yn oed wedi gallu siarad efo na gweld ei fab awtistig ers dros dair blynedd. Mae ei fab o'n byw mewn uned sydd wedi bod yn destun adroddiad syfrdanol gan y Comisiwn Ansawdd Gofal, uned sydd wedi gweld ataliaeth gorfforol yn cynyddu. Mae claf arall o Gymru efo anorecsia yn yr uned. Dim ond tair galwad ffôn 10 munud yr wythnos sy'n cael eu caniatáu iddi hi efo'i pherthnasau gartref, a hynny efo cyfyngiadau ar yr hyn maen nhw'n cael siarad amdano fo. Ydy hynny'n swnio'n dderbyniol i chi? Mae yna lawer iawn o achosion tebyg wedi bod.

Ond hyd yn oed pe na bai yna bryder am safon ac ansawdd y gofal, mae yna bwynt pwysig iawn o egwyddor ynglŷn â'r effaith ar les claf o fod oriau a channoedd o filltiroedd i ffwrdd o gartref, yn methu siarad efo'u perthnasau o bosib, yn aml ddim yn gwybod pa mor hir fyddan nhw yna, ac yn sicr yn teimlo'n bell iawn o'r rhwydweithiau gofal yna sydd mor bwysig i bobl. Dwi'n cofio etholwr yn dweud wrthyf fi sut y cafodd o ei gludo o'i gartref yng nghanol nos, ag yntau yn wynebu problem iechyd meddwl aciwt, a'i gludo mewn cerbyd i gyffiniau Llundain, a sut yr oedd hynny wedi gwaethygu cymaint yr angst meddyliol yr oedd o'n mynd drwyddo fo ar y pryd. Gall hynny ddim bod yn dderbyniol o dan unrhyw amgylchiadau.

Mi fyddai'n un peth pe bai'r math yma o achosion yn rhai prin, ond dydy o ddim—dydy'r rhain ddim yn achosion prin. Mae Hafal, grŵp sy'n gwneud gwaith mor dda ym maes iechyd meddwl, yn sôn am arolwg o gyfnod lle nad oedden nhw'n gallu llenwi'r gwlâu yn eu huned nhw ym Mhontardawe, a lle oedd 30 y cant allan o 1,000 o gleifion iechyd meddwl ag anableddau dysgu a oedd yn rhan o'r astudiaeth yma wedi cael eu rhoi mewn ysbytai yn Lloegr. Does dim synnwyr yn y peth.

O'i glymu yn ôl at y ddadl flaenorol, mae'n bwysig tynnu sylw hefyd at y ffaith bod gan Gymru ddim uned breswyl anhwylderau bwyta. Mi oedd hi'n bleser cael sgwrs efo merch ifanc sy'n etholwraig i mi yn y cyfarfod heddiw yma. Roedd hi'n hyfryd siarad efo Sara am ei phrofiadau hi, ac yn torri calon rhywun o glywed profiadau Sara. Mi oedd Sara wedi gorfod teithio ymhell bell o gartref ac i Loegr er mwyn cael gofal, a hithau dim ond yn ei harddegau. Mae hynny'n annerbyniol. 

Gadewch i ni ystyried hefyd achos cau'r uned mamau a babanod yng Nghaerdydd ar gyfer mamau sy'n profi seicosis postpartum—penderfyniad a wnaeth niwed difrifol, fel cafodd ei ddweud yn glir iawn wrth ymholiad y pwyllgor yma yn y Senedd. Dyma chi ddyfyniad gan Goleg Brenhinol y Seiciatryddion: