5. Pa gamau pellach y bydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i weithio gyda Chyngor Dinas Casnewydd a phartneriaid eraill i adfywio canol Dinas Casnewydd? OAQ55231

Diolchaf i John Griffiths am y cwestiwn yna, Llywydd. Mae bron i £23 miliwn o gyllid grant adfywio a benthyciadau wedi ei gymeradwyo ar gyfer prosiectau yn ardal Cyngor Dinas Casnewydd ers 2014. Mae Llywodraeth Cymru yn parhau i gydweithio â chyngor y ddinas i sicrhau bod ei brosiectau adfywio yn y presennol a'r dyfodol yn cael eu cyflawni'n llwyddiannus.

Diolch am hynna, Prif Weinidog. Rwy'n credu bod y bartneriaeth gref honno rhwng Llywodraeth Cymru, Cyngor Dinas Casnewydd, busnesau, landlordiaid cymdeithasol ac eraill wedi dwyn ffrwyth sylweddol ac wedi helpu i ymateb i'r heriau o ddod o hyd i ffyrdd eraill o ddefnyddio canol ein dinas. Ac yn fuan bydd enghraifft arall o hynny pan fydd gwesty pedair seren sylweddol yn agor yng nghanol dinas Casnewydd, yn agos at ganolfan siopa Friars Walk, a oedd ei hun, wrth gwrs, yn ganlyniad o'r bartneriaeth honno dim ond ychydig flynyddoedd yn ôl. Ond serch hynny, Prif Weinidog, ceir heriau parhaus, gan fod maes manwerthu yn newid mor gyflym, gyda chymaint o siopa ar-lein ac yn y blaen, felly bydd angen parhau a chryfhau'r bartneriaeth honno, rwy'n credu, ac rwy'n meddwl tybed a wnewch chi fanteisio ar y cyfle heddiw i ymrwymo i adeiladu ar y cynnydd a wnaed hyd yma drwy gryfhau ymhellach y cydweithio hwnnw rhwng Llywodraeth Cymru, Cyngor Dinas Casnewydd, busnesau a landlordiaid cymdeithasol yn y ddinas.

Llywydd, rwy'n falch iawn o wneud yr ymrwymiad hwnnw, oherwydd rwy'n credu bod Cyngor Dinas Casnewydd yn enghraifft wirioneddol o awdurdod lleol sydd ag uchelgais ar gyfer adfywio canol ei ddinas, a pharodrwydd i weithio mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru, lle'r ydym ni'n gallu rhoi cymorth iddyn nhw i wneud hynny. Ceir llawer o enghreifftiau o'r hyn y mae John Griffiths wedi cyfeirio atyn nhw, o ganolfan gymunedol Ringland yn ei etholaeth ef ei hun—yr ymwelodd fy nghyd-Weinidog Hannah Blythyn â hi'n ddiweddar—i raglen gwerth £17 miliwn Connecting Commercial Street. Ac fel y dywedais yn fy ateb gwreiddiol, Llywydd, ceir cyfres o fuddsoddiadau pellach posibl yng Nghasnewydd, boed hynny'n fuddsoddiad Cartrefi Tirion ar hen safle gwaith dur Whiteheads—ac rwy'n falch iawn o weld cais gan gyngor y ddinas i gronfa Llywodraeth Cymru o £5 miliwn ar gyfer seilwaith gwyrdd a bioamrywiaeth mewn ardaloedd trefol, ac yn edrych ymlaen yn arbennig at weithio gyda chyngor y ddinas ar y fenter a gyhoeddwyd rai wythnosau yn ôl gan Lywodraeth Cymru, pan oedd rhaid i ni ddarparu pwerau newydd i awdurdodau lleol a chronfa ymladd o £13.6 miliwn i fynd i'r afael â malltod sy'n cael ei achosi gan adeiladau segur mewn trefi a dinasoedd ledled Cymru. A gwn fod cyngor Casnewydd wedi cyflwyno nifer o adeiladau lle maen nhw'n meddwl y bydd defnyddio'r pwerau a'r cyllid yn caniatáu iddyn nhw ailwampio'r adeiladau hynny, i atal y malltod y maen nhw'n ei achosi ar hyn o bryd i'r ardaloedd o'u cwmpas, ac i ddod â nhw yn ôl i ddefnydd gwirioneddol fuddiol.

Prif Weinidog, mae gwaith ymchwil gan y Local Data Company yn dangos bod gan Gymru y cyfraddau cau siopau uchaf yn y Deyrnas Unedig. Yn hanner cyntaf y flwyddyn ddiwethaf, gostyngodd nifer y siopau yng Nghasnewydd gan 3.5 y cant. Mae Consortiwm Manwerthu Cymru yn nodi bod manwerthu yn gyfrifol am dros chwarter yr ardrethi busnes sy'n cael eu talu yng Nghymru. Er bod rhyddhad ardrethi i fusnesau bach a rhyddhad ardrethi trosiannol yn gydnabyddiaeth i'w chroesawu o'r angen i gadw costau i lawr i gwmnïau, mae tri chwarter y gyflogaeth fanwerthu gyda chwmnïau nad ydyn nhw'n gymwys ar gyfer hyn. Prif Weinidog, a ydych chi'n cytuno bod bodolaeth cynlluniau rhyddhad o'r fath yn dangos yr angen dybryd i ddiwygio ardrethi busnes yng Nghymru er mwyn helpu i adfywio canol dinasoedd fel Casnewydd?

Llywydd, rwy'n cytuno bod dadl dros ddiwygio'r system ardrethi busnes. Dyna pam y byddwn ni'n cyflwyno cynigion i ddiwygio'r system apeliadau. Dyna pam yr ydym ni wedi cytuno i gyflwyno'r ymarfer ailsgorio ar gyfer eiddo busnes flwyddyn yn gynharach. Ond os deallais awgrym yr Aelod yn iawn, ni fyddwn yn cytuno mai'r hyn y mae angen i ni ei wneud yw diwygio'r cymorth yr ydym ni'n ei gynnig i fusnesau bach yng Nghymru er mwyn seiffno cymorth oddi wrthyn nhw a'i roi i siopau manwerthu amlwladol mawr.

Mae natur y stryd fawr manwerthu yn newid, ac mae'n sicr yn newid yng Nghasnewydd, ac ni fydd hen ffyrdd o geisio gwneud i'r model blaenorol weithio'n gyflymach yn cynnal manwerthu i'r dyfodol. Rydym ni eisiau gweithio gyda'r sector i fod yn rhan o'r diwygio angenrheidiol. Rydym ni eisiau defnyddio'r miliynau ar filiynau o bunnoedd yr ydym ni'n eu buddsoddi mewn cynlluniau rhyddhad ardrethi i greu busnesau manwerthu cynaliadwy ar gyfer y dyfodol.