Part of the debate – Senedd Cymru am 8:34 pm ar 10 Mawrth 2020.
Diolch, Llywydd. Hoffwn gynnig gwelliannau 41 a 42 yn ffurfiol, a gyflwynwyd yn fy enw i. Codwyd y mater hwn yn gyntaf, neu codwyd gwelliant 42 yn gyntaf, yng Nghyfnod 2 gan lefarydd Plaid Cymru, Helen Mary Jones, gyda'm cefnogaeth lawn. Mae'n unol ag argymhelliad 13 y pwyllgor yng Nghyfnod 1. Yn ystod ein sesiynau tystiolaeth, daeth yn amlwg iawn y dylai'r corff allu cyflwyno sylwadau i Weinidogion Cymru gan y byddai hyn yn galluogi'r corff i gyfrannu'n weithredol at ddyluniad systemau iechyd a gofal yn y dyfodol yn benodol, ac i ddylanwadu ar hynny.
Nododd fwrdd y cynghorau iechyd cymuned os mai nod 'Cymru iachach' yw rhoi llais y dinesydd wrth wraidd gofal iechyd, er mwyn hybu datblygiad a darpariaeth iechyd a gofal cymdeithasol, dylai fod gan y corff newydd yr hawl i gyflwyno sylwadau ar lefel genedlaethol. Yn benodol, nodwyd ei fod yn fwy na chyflwyno sylwadau ysgrifenedig a chael atebion ysgrifenedig. Mae'n ymwneud â bod yn yr ystafell pan fydd y sgwrs yn digwydd. Mae'n ymwneud â bod o gwmpas y bwrdd. Mae'n ymwneud ag ysgogi'r agenda honno gyda llunwyr polisi a chynllunwyr.
Roedd y Coleg Nyrsio Brenhinol o'r farn ei bod yn bwysig y dylai'r corff llais y dinesydd allu dylanwadu ar ddarpariaeth gwasanaethau iechyd. Ac mae'n siomedig iawn bod y Gweinidog wedi gwrthod yn barhaus yr argymhelliad hwn ar raddfa eang, ar y sail nad yw Gweinidogion Cymru yn comisiynu nac yn darparu gwasanaethau. Ond wrth gwrs, Gweinidog, yr hyn yr ydych chi'n ei wneud yw pennu'r cyfeiriad teithio. Dyna oedd pwrpas yr adolygiad seneddol. Dyna beth yw bwriad 'Cymru Iachach', a'r holl fersiynau a fydd yn ei ddilyn dros y blynyddoedd. Rydym ni'n sôn llawer, onid ydym ni, am wrando ar lais y dinesydd, am ymgysylltu â staff, am yr holl bethau meddal, niwlog hyn, ond mae'n rhaid i ni ddechrau ei gyflawni, ac mae'n rhaid i ni ddechrau ymgysylltu â phobl.
Cyflwynais i welliant 42 ar ôl ymgynghori ymhellach â bwrdd y cynghorau iechyd cymuned yng Nghyfnod 2, gan fod y gwelliant fel y'i drafftiwyd yn gosod dyletswydd i ymateb i'r sylwadau, yn ogystal â dyletswydd i gydymffurfio â chanllawiau a gyhoeddwyd gan Weinidogion Cymru sy'n ymwneud â'r sylwadau a wnaed.
Byddem ni'n gwrthod gwelliant 1, eto ar y sail ei fod yn rhy wan i allu ymateb i gryfder y pryderon a gawsom yn ystod Cyfnod 1. Nid yw canllawiau yn unig yn ddigon o dan yr amgylchiadau hyn. Yng Nghyfnod 2, roedd y Gweinidog yn awyddus i wrthod yr hawl ar y sail y byddai'n rhaid i'r sylwadau hyn gael eu gwneud yn gyhoeddus, ac efallai na fyddai ymateb i sylwadau yn rhywbeth y dylid ei ddarparu yn ysgrifenedig. Byddwn yn dadlau bod y gwelliant hwn hefyd yn datgan yn glir y byddai canllawiau'n cael eu cyhoeddi ynghylch sut y byddai personau rhestredig yn ymateb. Gallwn hefyd weld lle mae'r canllawiau'n berthnasol, ond rydym ni'n bendant y dylai'r ddyletswydd i ymateb aros ar wyneb y Bil.
Mae gwelliant 41 yn diwygio adran 15 ar gynrychiolaeth y corff llais y dinesydd i gyrff cyhoeddus, gan ei ymestyn i Weinidogion Cymru ac unrhyw berson arall sy'n gwneud penderfyniadau ar ran awdurdod lleol neu gorff GIG, ac rydym yn credu bod hyn yn darparu dull ehangach ar gyfer sylwadau a wneir.
Rydym yn gwrthwynebu gwelliant 76, ar y sail bod gwelliant 41 yn ehangu'r rhestr o gyrff y gall y corff llais y dinesydd gyflwyno sylwadau iddynt. Unwaith eto, dyma'r un ddadl â'r un a wneuthum yng Nghyfnod 2; yn wir, tynnwyd gwelliant tebyg a oedd yn gyfyngedig i Weinidogion Cymru yn ôl yng Nghyfnod 2 o blaid y gwelliant hwn.