Diolch, Llywydd. Rwy'n falch iawn o gael cyfrannu at y ddadl heddiw fel Cadeirydd y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau, a hoffwn ddiolch i bawb a roddodd dystiolaeth i ni i helpu i lywio ein gwaith. Sylwaf fod yr amserlen dynn ar gyfer cyflawni ein gwaith craffu wedi achosi anawsterau i rai rhanddeiliaid, felly rydym yn fwy diolchgar byth am eu cyfraniad.

Cyfeiriwyd llawer at y ffaith y buwyd wrthi'n paratoi'r Bil hwn ers blynyddoedd lawer. Mae'n sylweddol o ran ei gynnwys ac yn cwmpasu ystod eang o ddarpariaethau sy'n ymwneud â swyddogaethau llywodraeth leol. Yn amlwg, ers cyflwyno'r Bil, mae'r amgylchiadau wedi newid yn sylweddol iawn, ond mae'n dal yn ddarn arwyddocaol o ddeddfwriaeth, ac ni ddylid peidio â chraffu arno.

Ar ôl ystyried y dystiolaeth a gyflwynwyd gan randdeiliaid, gwnaethom argymell y dylai'r Cynulliad gytuno ar egwyddorion cyffredinol y Bil. Fodd bynnag, credwn y gellir cryfhau'r Bil mewn rhai meysydd, ac mae ein hadroddiad yn cynnwys cyfanswm o 32 o argymhellion, sy'n amlinellu'r gwelliannau yr hoffem eu gweld yn ystod y cyfnodau diwygio.

Mae'n siomedig mai dim ond saith o'n hargymhellion a dderbyniwyd yn llawn gan y Gweinidog, er fy mod yn sylweddoli bod nifer o rai eraill wedi'u derbyn mewn egwyddor. Roedd ein hargymhellion yn seiliedig ar dystiolaeth gan randdeiliaid arbenigol, felly byddwn yn annog y Gweinidog i ailystyried ei hymateb i rai o'r rhain.

O ran y darpariaethau sy'n ymwneud ag ymestyn yr etholfraint i gynnwys pobl ifanc 16 ac 17 oed, credwn y bydd angen codi ymwybyddiaeth yn effeithiol er mwyn sicrhau bod grwpiau newydd o bleidleiswyr yn ymwybodol o'u hawliau ac yn gwneud defnydd o'u pleidlais. Felly, rydym yn argymell y dylai'r Bil gynnwys darpariaeth benodol i gyflwyno lefel ddigonol o addysg ar wleidyddiaeth a democratiaeth yn ein holl ysgolion yng Nghymru. Rydym yn credu y dylai hyn gael ei ategu gan gynlluniau gwersi clir i rymuso athrawon i ddarparu'r gwersi hyn. Mae Llywodraeth Cymru wedi cyfeirio at ymestyn yr etholfraint i gynnwys pobl ifanc 16 ac 17 oed fel un o'r prif resymau dros fwrw ymlaen â'r Bil hwn ar hyn o bryd. Felly, mae'n hanfodol bod pobl ifanc yn datblygu eu dealltwriaeth a'u hymwybyddiaeth o'u hawl i bleidleisio, neu fel arall bydd y darpariaethau hyn yn llai effeithiol nag y byddem ni i gyd yn ei hoffi.

Er gwaethaf yr amheuon a fynegwyd ynglŷn â'r dull yn y Bil o ganiatáu i gynghorau unigol ddewis eu systemau pleidleisio eu hunain, rydym yn cydnabod manteision posibl systemau etholiadol cyfrannol, megis Pleidlais Sengl Drosglwyddadwy, yn enwedig fel ffordd o gynyddu amrywiaeth ymhlith ymgeiswyr. Hoffem weld Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda chynghorau i archwilio diwygiadau i drefniadau pleidleisio, gan gynnwys yr effaith gadarnhaol y gallai Pleidlais Sengl Drosglwyddadwy ei chael ar gynyddu amrywiaeth. Mae nifer o ddarpariaethau eraill yn y Bil sydd â'r nod o gynyddu amrywiaeth, yn arbennig galluogi rhannu swyddi a chyfrifoldebau newydd yn ymwneud ag ymddygiad cynghorwyr. Er ein bod yn croesawu'r rhain, credwn y gallai'r Bil fynd ymhellach, fel yr adlewyrchir yn ein hargymhellion.

I gloi, er ein bod wedi argymell i'r Cynulliad gymeradwyo'r egwyddorion cyffredinol, rydym yn credu bod lle i gryfhau'r Bil yn y ffyrdd a amlinellais heddiw ac a amlinellir yn fanylach yn ein hadroddiad. Diolch, Llywydd.