Diolch, Llywydd. Fe wnaethom ni adrodd ar y mesur hwn ar 13 Mawrth a gwneud 12 argymhelliad, ac, fel y dywedodd y Gweinidog, fe ymatebodd hi ar 23 Mawrth. Croesawaf y ffaith fod y Gweinidog wedi derbyn argymhelliad 5 a'r sylwadau cadarnhaol a wnaed o ran argymhellion 4, 6, a 9 o'n heiddo.

Hoffwn wneud rhai sylwadau cyffredinol ar y Bil, sydd wedi cymryd chwe blynedd i'w baratoi. Mae'n Fil cymharol gymhleth, ac mae'n cynnwys 98 o bwerau i wneud is-ddeddfwriaeth. Nawr, mae modd cyfiawnhau llawer o'r pwerau a gymerir, ond roeddem yn bryderus o glywed y Gweinidog yn dweud bod llawer ohonyn nhw yn caniatáu i Weinidogion Cymru ymateb i amgylchiadau yn y dyfodol na ellid eu rhagweld eto. Felly, nid ydym ni o'r farn ei bod hi'n briodol i Lywodraeth Cymru gymryd pwerau i ymdrin â pholisïau nad ydyn nhw wedi eu datblygu nac eu rhagweld yn llawn eto. Credwn fod hwn yn arfer deddfwriaethol gwael. Mae'r dull hwn yn rhoi gormod o rym i'r Llywodraeth ar draul y ddeddfwrfa.

Nawr, yn gyffredinol, mae natur llawer o'r pwerau gwneud rheoliadau a gymerir yn y Bil yn rhoi'r argraff ei fod yn anghyflawn wrth ei gyflwyno. Mae'r farn negyddol hon yn cael ei chryfhau gan fwriad clir y Llywodraeth i gyflwyno polisi arwyddocaol yng Nghyfnod 2 y broses ddeddfwriaethol o ran rhoi'r bleidlais i garcharorion, gan osgoi Cyfnod 1. Rydym yn cydnabod bod y Gweinidog ers hynny wedi darparu gwelliannau drafft ynglŷn â rhoi'r bleidlais i garcharorion cyn trafodion Cyfnod 2. Fodd bynnag, ni ddylid ystyried bod hyn yn disodli proses graffu Cyfnod 1. Mae'r dull gweithredu a fabwysiadwyd yn osgoi'r gwaith craffu ac ymgynghori gyda rhanddeiliaid a fyddai wedi digwydd yng Nghyfnod 1. Mae'r ffaith bod yn rhaid i'r pwyllgor wneud sylwadau o'r fath yn barhaus yn siomedig, ac rydym yn gwneud hynny er mwyn sicrhau y creffir yn briodol ac yn deg ar ddeddfwriaeth ac y llunnir cyfreithiau da.

Fe hoffwn i dynnu sylw nawr at dri o'r argymhellion nad yw'r Gweinidog wedi eu derbyn. Mae a wnelo'r cyntaf, argymhelliad 2, â'r angen i gyflwyno deddfwriaeth sydd wedi ei ffurfio'n llawn pan gaiff ei chyflwyno. Mae adran 18 yn ymwneud â rheoliadau i ddarparu ar gyfer cronfa ddata ar gyfer y gofrestr etholiadol. Cydnabu'r Gweinidog fod y pwerau i wneud rheoliadau wedi eu cymryd oherwydd y diffyg amser i gynnwys gwybodaeth ar wyneb y Bil. Felly, fe wnaethom argymell gweithdrefn uwchgadarnhaol ar gyfer y pwerau hyn i wneud rheoliadau yn y lle cyntaf, ac yna'r weithdrefn gadarnhaol. Gwrthododd y Gweinidog yr argymhelliad hwn, gan nad oedd yn cyd-fynd â llawlyfr deddfwriaeth Llywodraeth Cymru ynglŷn â phryd i ddefnyddio'r weithdrefn uwchgadarnhaol. Nid yw hon, yn ein barn ni, yn ddadl gref nac yn darbwyllo, a byddwn yn gofyn i'r Gweinidog ailystyried ein hargymhelliad. Byddai'n caniatáu craffu mwy cadarn ar gynigion a fyddai, yn ôl ei chydnabyddiaeth ei hun, wedi cael eu cynnwys ar wyneb y Bil pe byddai amserlen y Llywodraeth ei hun wedi caniatáu mwy o amser. Nawr, rwy'n cydnabod ac yn croesawu cyfeiriad Gweinidogion Cymru at ganllawiau arfer da wrth gyflwyno eu cynigion cyfreithiol. Fodd bynnag, roedd ein hargymhelliad yn seiliedig ar ein dadansoddiadau ein hunain, a oedd yn cynnwys yr amgylchiadau a arweiniodd at y darpariaethau a gynhwysir yn adran 18.

Mae argymhelliad 3 yn ymwneud ag adran 26 y Bil. Mae adran 26 yn ceisio newid y darpariaethau presennol yn Neddf Cynrychiolaeth y Bobl 2000. Un o themâu allweddol y Bil yw grymuso awdurdodau lleol ac annog gwneud penderfyniadau ar y lefel lywodraethol isaf posibl. Felly, mae'n syndod, felly, gweld darpariaeth yn y Bil sy'n caniatáu i Weinidogion Cymru gyfarwyddo awdurdod lleol i gynnal cynllun etholiadol arbrofol yn groes i'w ddymuniadau. Mae'n fwy o syndod fyth na fyddai penderfyniad i gyhoeddi Gorchymyn, fel y mae wedi ei ddrafftio yn y Bil ar hyn o bryd, yn destun unrhyw graffu gan y Cynulliad Cenedlaethol.

Gellir defnyddio'r pŵer yn adran 26 i newid systemau etholiadol awdurdod lleol, felly nid yw hwn yn bŵer mân neu dechnegol. Gallai gael effaith sylweddol ar ffurfiant gwleidyddol awdurdod lleol ar ôl etholiad, hyd yn oed pe na byddai ond ar gyfer un gyfres o etholiadau. Gallai unrhyw benderfyniad gan Weinidogion Cymru o unrhyw blaid wleidyddol benodol i ddefnyddio'r pŵer, felly, fod mewn perygl o fod yn gymhelliant gwleidyddol ac, felly, i fod yn ddadleuol. Hyd yn oed pe na byddai cymhelliant gwleidyddol, gallai hyn, yn sicr, fod yn dybiaeth.

Fel yr amlygwn yn aml, mae'n bwysig gwahaniaethu rhwng sut y gallai Gweinidogion Cymru ddefnyddio pwerau, yn hytrach na bwriad Gweinidogion Cymru sydd yn y swydd ar hyn o bryd wrth eu cymryd. O dan yr amgylchiadau, credwn y dylid cymhwyso'r weithdrefn gadarnhaol ar gyfer gwneud Gorchymyn o dan sylw. Mae'r ffaith bod y Gweinidog wedi gwrthod ein hargymhelliad ar y sail ei fod yn anghymesur yn siomedig, o ystyried bod y pŵer i'w arfer heb i awdurdod lleol gymell hynny, fel sy'n digwydd ar hyn o bryd, a heb i'r Cynulliad graffu arno. Yn ein barn ni, nid yw'r pŵer hwn yn gweddu i Fil sy'n ceisio grymuso awdurdodau lleol.

Yn olaf, hoffwn ailadrodd ein barn bod y pwerau i wneud rheoliadau sydd yn adran 109 (2) y Bil yn rhy eang, ac, fel y nodwyd yn Argymhelliad 11, dylid dileu'r gair 'hwylus', felly, o'r ddarpariaeth hon. Diolch, Llywydd.