Part of the debate – Senedd Cymru am 3:26 pm ar 22 Ebrill 2020.
[Anghlywadwy.]—Lywydd. Ac unwaith eto, hoffwn ddiolch i'r Gweinidog, Vaughan, am eich datganiad a chydnabod yr ymdrech sylweddol rydych yn ceisio ei gwneud i ymateb yn gyflym i'r argyfwng COVID-19 sy'n esblygu'n barhaus. Nawr, ddoe, fe gyhoeddoch chi mai dim ond ychydig ddyddiau o stoc cyfarpar diogelu personol oedd ar gael yng Nghymru, ac fe fyddwch yn cofio imi ysgrifennu atoch ar 3 Ebrill, yn cyflwyno cwestiwn ysgrifenedig Cynulliad yn gofyn i chi roi camau ar waith ar frys i sicrhau bod gan hosbisau oedolion a phlant fynediad at gyfarpar diogelu personol digonol. Nawr, er fy mod eto i gael ymateb, rwy'n croesawu'r cyhoeddiad rydych wedi'i wneud ynglŷn â phecyn tri mis o gymorth ychwanegol sy'n werth hyd at £6.3 miliwn i hosbisau yng Nghymru, ond a allwch egluro pa gamau rydych hefyd wedi'u cymryd i'r perwyl hwnnw i sicrhau, gan fod y cyllid yn ei le bellach, y gallant gael y cyfarpar diogelu personol sydd ei angen arnynt?
Rwy'n sylweddoli bod mwy na £62.2 miliwn o eitemau o gyfarpar diogelu personol ychwanegol wedi'u hanfon at weithwyr rheng flaen, ond ni allaf ddiystyru canfyddiadau'r Coleg Nyrsio Brenhinol fod 54 y cant o'r rhai a holwyd yn teimlo o dan bwysau i ofalu am glaf COVID-19 heb gyfarpar diogelu digonol a bod 49 y cant o'r staff nyrsio sy'n trin cleifion COVID-19 nad ydynt ar beiriant anadlu yn dweud nad oeddent wedi cael hyfforddiant ar ba gyfarpar diogelu personol safonol i'w wisgo a phryd y dylent ei wisgo. A chafodd y pryder hwnnw ei ddwyn i fy sylw yn y sector gofal cymdeithasol. Rwy'n ymwybodol fod Llywodraeth Cymru wedi bod yn cysylltu â chynllunwyr milwrol ynghylch y galw am gyfarpar diogelu personol, ac yn amlwg, rydym yn gobeithio y bydd hyn yn helpu gyda'r gwaith o'i ddosbarthu'n effeithiol, ond a wnewch chi egluro pa gamau sy'n cael eu cymryd i sicrhau bod cyfarpar diogelu personol yn cael ei ddosbarthu'n deg ar draws rheng flaen iechyd a gofal cymdeithasol yng Nghymru?
Fe fyddwch yn gwybod, Weinidog, fod rhai cwmnïau wedi ysgrifennu atoch ac er gwaethaf yr hyn a ddywedoch chi am bobl yn ysgrifennu'n dwyllodrus atoch, mae pobl yn cynnig cyflenwadau, ac maent wedi gorfod dod ataf fi am eu bod yn dweud nad ydynt wedi cael ymateb gennych chi hyd yn oed—felly, 'na' bach syml, efallai. Ond nid yw gadael pobl mewn limbo pan fyddant yn darllen adroddiadau newyddion yn dweud bod yna banig ynghylch cyfarpar diogelu personol a phan fyddant yn trafferthu ysgrifennu atoch chi a'r Gweinidog cyllid—nid yw peidio ag ymateb yn ddigon da.
Nawr, yn anffodus, yn y ffigurau ar gyfer ddoe, amcangyfrifwyd bod 100 o weithwyr iechyd a gofal cymdeithasol wedi marw o COVID-19 yn y DU. Felly, unwaith eto, hoffwn ailadrodd—rwy'n credu mai Leanne Wood a ofynnodd am deuluoedd y rhai a fu farw yma yng Nghymru—a fydd grantiau ar gael i'r rhai sydd wedi colli eu bywydau i'r ymdrech fyd-eang, o ran angladdau a phethau.
Yr hyn sy'n peri mwy o bryder i mi, a dyma yw byrdwn pob un o fy nghwestiynau, yw fy mod wedi cael llawer o bryderon gan y sector gofal cymdeithasol yma ynglŷn â'r methiant i gynnal profion ar bobl sy'n gadael yr ysbyty, a'r modd y gofynnir i gartrefi gofal cymdeithasol gymryd y bobl hyn. Mae gennyf sefyllfaoedd yn awr lle nad yw rhai darparwyr gofal cymdeithasol yn barod i wneud hynny oherwydd y methiant i gynnal profion, oherwydd yn amlwg, os oes ganddynt amgylchedd sy'n rhydd o COVID mewn cartref gofal preswyl neu leoliad nyrsio, dyna sut y maent am ei gadw. Ond hoffwn ofyn: sut y mae'r marwolaethau hyn yn cael eu cofnodi? Pan fyddwch chi'n ysgrifennu at awdurdodau lleol maent yn dweud, 'Nid ydym yn eu cofnodi. Arolygiaeth Gofal Cymru sy'n eu cofnodi.' Rydych chi'n ysgrifennu at Arolygiaeth Gofal Cymru ac maent hwy'n dweud, 'Nid ydym yn eu cofnodi.' Felly, hoffwn i chi egluro oherwydd mae nifer y marwolaethau yn y sector gofal cymdeithasol ar draws y DU wedi cynyddu bedair gwaith, ac mae'n bryder enfawr i'r rhai sy'n gweithio yn y sector gofal cymdeithasol, ac mae'n bryder i mi fel cynrychiolydd y bobl hynny a fy etholwyr. Caf fy holi'n aml iawn am faterion gofal cymdeithasol ar hyn o bryd.
Felly, rwy'n credu fy mod wedi gofyn digon o gwestiynau i chi, ond hoffwn gael eich atebion cynhwysfawr i'r rheini, atebion a fydd yn rhoi rhywfaint o sicrwydd i mi. Diolch.