Part of the debate – Senedd Cymru am 5:36 pm ar 6 Mai 2020.
Wel, diolch am y gyfres bwysig iawn honno o gwestiynau. Ar y pwynt cyntaf, mae gwaith ar y gweill eisoes i annog plant a phobl ifanc i gymryd rhan yn yr ymateb cyntaf i COVID. Ond ar y pwynt ehangach sy'n rhyw fath o edrych i'r dyfodol, rwy'n credu ei bod hi'n gwneud pwynt da iawn, ac mae wedi bod yn glir yn y tair cyfres o drafodaethau—hyd yn oed pan nad ydynt wedi bod yn ymwneud yn bennaf â phrofiad pobl ifanc a phlant, mae wedi dod i'r amlwg yn gyflym iawn. Y mater sy'n codi o fod gartref, pan fydd yr ysgol efallai wedi darparu amgylchedd mwy cefnogol ym mywydau rhai plant, yw bod y cwestiwn o wella neu wreiddio'r anghydraddoldebau hynny yn amlwg yn un difrifol iawn.
Ond wrth i chi edrych tuag at blant iau hŷn, os mynnwch, mae pobl sy'n chwilio am lwybr galwedigaethol, addysg alwedigaethol—yn amlwg fe fydd yna heriau pan fydd gennych gyflogwyr yn wynebu pwysau eu hunain yn y dyfodol. Ac yna mae gennych yr her hefyd mewn perthynas â myfyrwyr anfoddog, os caf ddefnyddio'r term hwnnw—pobl nad ydynt yn siŵr ynglŷn â mynd i'r brifysgol yn awr, oherwydd y tarfu. Felly, mae yna amrywiaeth eang o ffyrdd y mae COVID yn parhau i gael effaith, yn amlwg. A bydd wedi gweld y cyhoeddiadau y mae'r Gweinidog addysg wedi'u gwneud, yn enwedig ynglŷn ag adnoddau digidol ac yn y blaen, a rhai o'r ymyriadau drwy'r ysgol, a phrydau ysgol am ddim, a fwriadwyd ar gyfer ceisio lliniaru'r effeithiau gwaethaf. Ond mae'n hollol wir y byddant yn cael effaith.
Ac rwy'n credu mai maint yr uchelgais y mae ei chwestiwn yn ei awgrymu yw'r prawf cywir i bob Llywodraeth ei osod iddynt eu hunain mewn gwirionedd. Ac rwy'n credu mai un o'r gwersi y byddwn—un o'r pwyntiau i ni eu cofio yn y broses hon, fel Llywodraeth, yw bod rhai o'r dulliau ar gyfer mynd i'r afael â rhai o'r heriau sydd o'n blaen yn ein dwylo ni, ond fel y gwelsom yn yr ymyriadau cyllidol ar gyfer COVID, daeth swm sylweddol o hwnnw gan Lywodraeth y DU. Ac felly, mae gweithio gyda Llywodraethau eraill i wneud yn siŵr ein bod yn sicrhau bod yna ymagwedd wahanol tuag at fuddsoddi ar draws y DU mewn gwasanaethau cyhoeddus ac ariannu tir cyhoeddus, ac i'r math hwnnw o ymyrraeth gyllidol fod yn bosibl, yn rhan o'r her hefyd, ac unwaith eto yn rhywbeth a gododd mewn nifer o'r trafodaethau. Ond ie, y lefel honno o uchelgais, o edrych ar fregusrwydd pobl ar draws y DU wrth fynd i mewn i argyfwng COVID, bregusrwydd y mae'r argyfwng wedi'i danlinellu a'i amlygu—rwy'n credu bod hynny'n bendant yn rhan o'r her, ydy.