Part of the debate – Senedd Cymru am 5:48 pm ar 6 Mai 2020.
Wel, fy marn i yw bod mater COVID a'r ymateb i COVID yn anhraethol bwysicach ym mywydau'r rhan fwyaf o bobl na'r pwynt y mae ef, gyda phob parch, newydd ei godi. Nid wyf yn diystyru'r pwynt o gwbl, oherwydd mae'n codi pwynt pwysig am effaith Brexit yn y dyfodol. Yn fy marn i, dylid gofyn y cwestiwn mewn ffordd ychydig yn wahanol, sef: o ystyried yr heriau enfawr a'r niwed aruthrol y mae COVID a'r coronafeirws yn mynd i'w achosi i bob rhan o'r DU, pam y byddai rhywun o'i wirfodd yn dewis gosod ar ben hynny y difrod economaidd a achosir gan Brexit? Ymddengys hynny i mi—. Fy marn i yw y byddai hynny'n anghyfrifol.
Ond ar sail fwy pragmataidd, rwy'n meddwl bod yna ddau gwestiwn sylfaenol y dylai hyd yn oed rhywun sy'n rhannu ei farn ef, yn hytrach na fy un i, gael eu perswadio ganddynt, os caf ei roi felly. A'r cyntaf yw: mae pob Llywodraeth yn y DU yn canolbwyntio'n briodol ar y dasg o fynd i'r afael â chanlyniadau byw gyda COVID; mae'n amlwg mai dyna brif flaenoriaeth pob Llywodraeth yn y DU, fel y dylai fod. Beth y mae hynny'n ei olygu, o reidrwydd, a gyda llaw, yn Ewrop—. Yr hyn y mae hynny'n ei olygu yw nad yw'r lled band a'r capasiti i fynd ar drywydd y negodiadau ynglŷn â chyfres gymhleth iawn o gysylltiadau yn y dyfodol ar gael i neb yn y ffordd y byddai angen iddynt fod er mwyn i'r negodiadau hynny arwain at y canlyniad gorau sydd ar gael, pa bersbectif bynnag sydd gennych ar Brexit. Felly, mae'n ymddangos i ni fel Llywodraeth mai'r peth synhwyrol i'w wneud er mwyn sicrhau llywodraethu da yw cael saib yn y negodiadau hynny ac estyniad hyd nes y bydd gan Lywodraethau fwy o gapasiti i allu cymryd rhan yn y trafodaethau hynny.
A'r pwynt olaf a wnaf—ac nid yw ar fy rhan fy hun, ond ar ran yr holl fusnesau sydd wedi gosod eu staff ar ffyrlo, neu sefydliadau ar draws y DU sydd wedi bod yn gosod eu staff ar ffyrlo—nid wyf yn siŵr sut y mae unrhyw Lywodraeth yn dweud wrth bobl yn y sefyllfa honno ei bod hi'n bryd dechrau paratoi ar gyfer beth bynnag a ddaw yn sgil Brexit. Yn amlwg, mae gennyf farn wahanol iawn i'w un ef am yr hyn a ddaw yn sgil Brexit, ond mae'n amlwg fod angen paratoi sylweddol, beth bynnag a ddaw, ac nid wyf yn siŵr sut y gallwn ddweud wrth bobl yn y sefyllfa honno ei bod yn bryd iddynt ddechrau paratoi, oherwydd bydd llawer ohonynt yn clywed hynny heb ddeall sut y gallant fynd i'r afael â hynny ar hyn o bryd. Felly, mae hynny'n awgrymu dull pragmataidd a synhwyrol iawn o weithredu, sef oedi a gohirio a datrys a mynd i'r afael â'r her sy'n fwyaf uniongyrchol o'n blaenau cyn inni ddod yn ôl a chwblhau'r negodiadau hynny.