4. Datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Coronafeirws (COVID-19)

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:29 pm ar 13 Mai 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 3:29, 13 Mai 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch, Mick, ac rwy'n credu ei bod hi'n bwysig cydnabod y gall Aelodau fod wedi gweld adroddiadau am gwest a agorodd heddiw ynghylch plentyn ifanc iawn a fu farw ar ôl i'w fam farw, gyda COVID-19 rwy'n credu yn brif achos marwolaeth y fam. Er nad dyna brif achos marwolaeth y plentyn ifanc iawn, rwy'n credu bod y plentyn ychydig ddyddiau oed. Y dystiolaeth gyffredinol yw, er gwaethaf yr amgylchiadau trasig y mae'r crwner yn ceisio eu datrys, y ddealltwriaeth gyffredinol yw bod plant iau yn ymateb yn wahanol a'u bod yn llawer llai tebygol o gael niwed. Nid yw hynny'n golygu, fodd bynnag, y dylem ni fod yn ddi-hid ynghylch ein hymagwedd tuag at blant ifanc a'u gofal a'u triniaeth, a dyna pam y mae'r Llywodraeth hon yn cymryd agwedd bwyllog tuag at agor ysgolion, gan nad ydym ni'n deall yr holl dystiolaeth am drosglwyddo rhwng plant, a rhwng plant ac oedolion y feirws arbennig hwn, oherwydd roedd pryder gwirioneddol ar ddechrau hyn y gallech chi gael plant o bosib yn cymysgu â neiniau a theidiau hŷn, lle gallai pobl mewn grŵp risg is fod yn cymysgu â phobl mewn grŵp risg uwch ac y gallech chi drosglwyddo niwed yn y pen draw. Ac un o'r rhannau anodd iawn yn hyn, rwy'n gwybod, yw bod yna neiniau a theidiau na allan nhw weld eu hwyrion. Gwn fod neiniau a theidiau yn y Cynulliad a bod gan bob un ohonom ni etholwyr sy'n teimlo rhywfaint o'r boen a'r anhawster gwirioneddol hwnnw o beidio â gallu gweld eu teuluoedd.

Ond wrth i ysgolion ailagor bydd angen ystyried y dystiolaeth ddatblygol a'r ddealltwriaeth ddatblygol sydd gennym ni o'r effaith ar blant, ond yn hollbwysig, ynglŷn ag ymddygiad oedolion ynghylch ailagor ysgolion hefyd, oherwydd, mewn gwirionedd, os yw'r plant eu hunain yn llai tebygol o gael niwed, mae'n rhaid i chi feddwl am y staff a sut mae'r staff yn cymysgu os ydynt yn mynd yn ôl i ysgol sydd wedi'i hailagor. Mae angen i chi hefyd ystyried rhieni'n danfon ac yn casglu, yn enwedig mewn amgylchedd ysgol gynradd, o amgylch gatiau'r ysgol. Felly, mae'n rhaid i ni ystyried sut y gallai hynny i gyd weithio. Nid ydym wedi cyrraedd y pwynt lle mae'r penderfyniad hwnnw'n cael ei wneud yng Nghymru, ond gallaf roi'r sicrwydd yr ydych chi'n chwilio amdano, y bydd y dystiolaeth yn sicr yn arwain at, ac yn sail i'r dewis y bydd Llywodraeth Cymru yn ei wneud. A phan wneir y dewis hwnnw, byddwch yn clywed gan ein gweinidog addysg yn gyntaf.

O ran eich sylw am wirfoddolwyr a'r rhaglen brofi, rwy'n hapus i gadarnhau nad ein dull yng Nghymru yw gofyn i bobl wneud gwaith gwirfoddol i naill ai weinyddu profion neu, yn wir, ymgymryd â'r olrhain cyswllt yr ydym ni wedi bod yn ei drafod yn gynharach heddiw. Lle bo'n waith â thâl, dylid eu talu, a rhaid cadw at yr amodau priodol ar gyfer y gyflogaeth honno, gan gynnwys a oes angen gwisgo cyfarpar diogelu personol. Felly, nid dyna'r ffordd yr ydym ni'n bwriadu cyflwyno'r gwasanaeth yma, a lle Lloegr yw egluro'r hyn y maen nhw'n ei wneud yn Lloegr, ond o ran y ffordd yr ydym ni'n mynd ati yma yng Nghymru, fe allwch chi ddisgwyl staff sy'n cael eu talu ac sydd â thelerau ac amodau priodol i wneud y gwaith hwnnw.