Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Prynhawn da.

Bydd y datganiad heddiw yn canolbwyntio ar roi'r wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau am ailddechrau mwy o weithgarwch y GIG yma yng Nghymru. Rwyf yn falch o ddweud, er ein bod yn dal i gefnogi'r rhai sydd â'r coronafeirws arnyn nhw, fod nifer yr achosion a gadarnhawyd yn gostwng, fel y mae nifer y bobl sydd wedi colli eu bywydau yn y pandemig. Ddoe, cadarnhawyd 67 o achosion newydd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru, ac roedd y ffigurau marwolaethau mewn ffigurau sengl. Fodd bynnag, roedd pob rhif yn unigolyn, ac yn atgof poenus o'r angen am ofal a phwyll gan bob un ohonom ni, nawr ac yn y dyfodol rhagweladwy os ydym ni eisiau lleihau lledaeniad y feirws.

Ni ddylai neb ddiystyru pwysigrwydd parhau i fod yn barod os ydym ni'n gweld unrhyw gynnydd yn y feirws yn y dyfodol ac eisiau ymdopi â hynny. Mae angen o hyd i ni gefnogi pobl yn ein cymunedau sydd angen ein gwasanaeth iechyd am resymau eraill nad ydynt yn gysylltiedig â COVID. Cymeradwyais fframwaith gweithredu GIG Cymru a gyhoeddwyd ar 6 Mai. Mae'n disgrifio pedwar math o niwed: niwed uniongyrchol o COVID ei hun; niwed gan y GIG a system gofal cymdeithasol wedi'u llethu, fel y gwelsom ni yn yr Eidal, er enghraifft; niwed yn sgil lleihad mewn gweithgarwch nad yw'n gysylltiedig â COVID; a niwed gan gamau gweithredu cymdeithasol ehangach, gan gynnwys y cyfyngiadau symud.

Rwy'n cydnabod bod angen i ni weithredu yn araf ac yn bwyllog. Felly, mae cynllunio tymor byrrach ar gylchoedd chwarterol yn bwysig er mwyn i'n sefydliadau ddangos y gallant fod yn ystwyth ac yn hyblyg. Mae gallu dargyfeirio adnoddau yn hawdd ac yn gyflym er mwyn addasu i'r galw, rhwng y gwasanaethau hanfodol yn ymwneud â COVID-19 â'r rhai nad ydynt yn ymwneud â COVID, yn hollbwysig. Gan gydnabod pob un o'r pedwar niwed posib, mae cynlluniau chwarter 1 wedi'u hanelu'n benodol at gynyddu gweithgarwch hanfodol y GIG yn raddol, gan fynd i'r afael â'r gofynion presennol sy'n deillio o COVID-19. Rydym ni i gyd yn cydnabod ei bod hi'n bwysig sicrhau bod gwasanaethau hanfodol yn gweithredu'n effeithlon i'r rhai sydd eu hangen, ond mewn ffordd ddiogel ac effeithiol. Y ffaith yw y bydd bygythiad COVID-19 gyda ni am beth amser eto.

Cafwyd cynlluniau chwarter 1 yn ôl y gofyn ar 18 Mai. Maent yn nodi sut y mae ein byrddau a'n hymddiriedolaethau iechyd yn bwriadu darparu'r amrywiaeth o wasanaethau hanfodol, gan gynnwys canser, y galon, offthalmoleg a gwasanaethau eraill, yn aml mewn ffyrdd newydd ac arloesol. Mae llawer o sefydliadau'n gweithio i aildrefnu eu hadeiladau, i ddarparu ardaloedd lle mae staff a chleifion yn teimlo y gellir cynnal profion diagnostig a chael triniaeth yn ddiogel. Mae defnyddio ysbytai ychwanegol yn y sector annibynnol wedi bod yn ddefnyddiol ar gyfer rhai o'r triniaethau hynny. Mae byrddau iechyd wrthi'n adolygu'r defnydd o'r cyfleusterau sydd ar gael i weld sut y gellid eu defnyddio yn y dyfodol. Ein nod yw i'n system gofal iechyd ail-gydbwyso o fewn amgylchedd ysbyty mwy arferol. Mae'r gwaith hwn gyda'r sector annibynnol wedi bod yn ddefnyddiol, ond wrth gwrs bydd angen i ni adolygu ei ddefnydd, sy'n cael ei archwilio yn y cynlluniau.

Mae'r rhan fwyaf o fyrddau iechyd wedi gwneud trefniadau i greu capasiti ychwanegol mewn ysbytai maes. Mae'n beth cadarnhaol iawn ac ni ddylem ni golli golwg ar y ffaith nad ydym ni wedi gorfod gwneud defnydd sylweddol o ysbytai maes yn ystod anterth cyntaf y feirws. Mae'r cynlluniau'n adlewyrchu'r angen i adolygu ac ailasesu wrth i ni gamu i'r dyfodol. Bydd adolygiad cenedlaethol o gyfleusterau ysbytai maes yn ystod mis Mehefin yn cefnogi'r gwaith hwn.

Mae problemau i'w goresgyn o hyd wrth inni ddechrau diweddaru ein gwasanaethau hanfodol. Bydd angen sicrhau bod digon o gyfarpar diogelu personol, meddyginiaethau, profion, staff a hyfforddiant ar gael, a dyma'r hyn y mae'r cynlluniau'n ei amlinellu. Yn ogystal, rwyf wedi gofyn i'r GIG barhau i ystyried lle y gall wneud mwy o ddefnydd o ddatrysiadau rhanbarthol, gan gronni adnoddau ac arbenigedd i sicrhau bod cleifion yn cael y gofal gorau.