4. Datganiad gan y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Coronafeirws (COVID-19)

Part of the debate – Senedd Cymru am 1:32 pm ar 3 Mehefin 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 1:32, 3 Mehefin 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch i'r Aelod am y tri chwestiwn, rwy'n credu, ond dechreuaf gyda'r sylw cyntaf. Mae'n glir iawn nad ydym ni'n llac nac yn gamarweiniol gyda'n hiaith: ni wnaeth y comisiynydd pobl hŷn gyfeirio Llywodraeth Cymru at y Comisiwn Hawliau Dynol—mae hi wedi cael sgwrs ac mae hi wedi egluro ei bod hi eisiau gweld y sefyllfa mewn cartrefi gofal ledled y DU yn cael ei gwerthuso, ac, fel y nododd y Prif Weinidog, ac yn wir fel y gwneuthum i, rydym ni yn disgwyl cynnal ymchwiliadau gwerthuso a byddwn yn hapus i gydweithredu â phob un o'r ymchwiliadau swyddogol hynny. A bydd y Senedd hon, rwy'n tybio, eisiau cynnal ei hymarfer ei hun o ran ystyried y gwersi a ddysgwyd a'r penderfyniadau a wnaed ar y pryd.

Felly, o ran gofal cartref, o ran eich cwestiwn olaf, mae'n peri pryder penodol i mi ac i'r Dirprwy Weinidog. Mae'n faes y buom eisoes yn ymwneud ag ef o ran profi gweithwyr allweddol. Ac mae'n faes sydd, rwy'n gwybod, yn bryder rheolaidd i Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru hefyd, oherwydd yr ydym ni'n cydnabod bod problem o ran trosglwyddo a sut yr ydym yn amddiffyn pobl, a hynny'n aml yn sgil pobl yn dod i mewn i gartref yr unigolyn hwnnw. Felly, mae ar y staff eu hunain eisiau'r sicrwydd nad ydyn nhw, i bob pwrpas, yn gweithredu i drosglwyddo'r coronafeirws i'r bobl agored i niwed y maen nhw'n helpu i ofalu amdanynt, a dyna pam yr oedden nhw bob amser yn un o'r gweithwyr allweddol yn ein system, ac, wrth gwrs, mae mynediad ar-lein bellach ar gyfer y system o brofion sydd gennym ni yng Nghymru.

Bydd pob cartref gofal yn cael ei brofi o fewn y pythefnos nesaf. Mae rhai byrddau iechyd yn meddwl y gallan nhw gael y prawf hwnnw o fewn yr wythnos i 10 diwrnod nesaf. Bydd eraill ychydig yn hwyrach, ond, o fewn y pythefnos nesaf, disgwyliaf i bob cartref gofal, preswylwyr a staff gael eu profi. Dyna'r dewis polisi bwriadol a wnaethom ni, a chredaf mewn gwirionedd fod yr amser a gymer hi i wneud hynny'n cymharu'n dda â phob gwlad arall yn y DU, gan gynnwys, wrth gwrs, Lloegr dros y ffin, lle deallaf nad yw oddeutu chwech o bob 10 cartref gofal wedi cael eu profi eto. Ond fel y dywedais, rydym yn disgwyl, o fewn pythefnos, y bydd pob cartref gofal yng Nghymru wedi cael ei brofi. 

Peth arall, o ran y sylw olaf a wnaethoch chi, y mae angen imi ymateb iddo, yw y dylai pobl â symptomau fod wedi cael prawf cyn cael eu rhyddhau o'r ysbyty bob tro. Dylai wastad fod prawf cyfredol wedi bod i bobl sydd wedi gadael yr ysbyty. Fe wnaethom ni symud i sefyllfa—a gydnabuwyd gennym ni ar y pryd y tu hwnt i gyngor gwyddonol a chyngor ein prif swyddog meddygol ynghylch a oedd sail wyddonol i wneud hynny—i brofi pawb a ryddheir i gartref gofal, pa un a oes symptomau ganddyn nhw neu beidio, ond roedd a wnelo hynny'n benodol â sicrhau bod hyder o fewn y system, gan ein bod yn cydnabod y gellid achosi mwy o niwed pe bai'r system gyfan wedi ei gorlwytho. Mewn cyfnod arferol, trafodwn y niwed a achosir i bobl nad ydynt yn cael eu rhyddhau'n effeithiol ac yn gyflym, ac felly roedd hyn, rwy'n credu, yn fesur pragmatig a phriodol. Ac rwy'n siŵr y bydd gennyf fwy o amser i ail-drafod y gorffennol ar achlysuron eraill, ond rwy'n fodlon ein bod yn gwneud y peth priodol ar y sail dystiolaeth gywir ar hyn o bryd ar gyfer pobl Cymru.