Part of the debate – Senedd Cymru am 6:50 pm ar 8 Gorffennaf 2020.
Fe fyddwn yn gwneud hynny fel arall, Jenny. Rwy'n credu ei bod hi'n wir i ddweud bod llacio cyfyngiadau coronafeirws ar deithio wedi creu amrywiaeth o heriau, ac amrywiaeth o gyfleoedd hefyd, a chredaf fod angen inni edrych ar y cydbwysedd rhwng y rheini a sicrhau ein bod yn deall hynny. Fel y dywedodd Darren Millar wrth agor, nid oes amheuaeth o gwbl fod cyfyngiadau, megis y rheol 5 milltir, ni waeth faint y mae Gweinidogion yn honni ei bod yn ddewisol—roedd yn peri dryswch. Roedd yn achosi straen. Ac mae dweud wrthym ac wrth ein hetholwyr mai rheol oedd hi ond nad oedd yn rheol ar yr un pryd—wel, nid oedd hynny o ddifrif. Ac rwy'n falch fod y rheol pum—. Ac rydym i gyd yn croesawu'r ffaith bod y rheol honno wedi'i diddymu, fel y dywedodd Darren Millar wrth agor.
Dywedodd Darren hefyd ei fod yn croesawu'r gronfa argyfwng ar gyfer bysiau, ac mae'n wir ein bod yn croesawu hynny, ond rydym angen gweld mwy o fanylion amdani. A byddwn yn hoffi pe bai'r Gweinidog yn ei ymateb, yn hytrach na siarad cymaint am fanylion ein cynnig, wedi rhoi ychydig mwy o fanylion ynglŷn â maes sy'n annelwig iawn ar hyn o bryd, ac mae'n faes y mae angen cymorth ar y diwydiant bysiau i ymdopi ag ef.
Rwy'n falch fod Helen Mary Jones wedi egluro ei sylwadau cynharach. Mae'n rhaid ei bod wedi rhagweld y byddwn yn ei chywiro—. Galwodd hithau ein cynnig yn 'wallgof' hefyd. Nid wyf yn siŵr beth ydyw, pan geisiwch gyflwyno pethau mewn cynnig sy'n synnwyr cyffredin i'r cyhoedd ac yn synnwyr cyffredin i'r bobl ar lawr gwlad, fod angen i chi gefnogi'r economi, cefnogi cysylltiadau trafnidiaeth a chefnogi'r cyhoedd mewn pandemig—nid wyf yn deall yn iawn pam ar y ddaear y byddai hynny'n cael ei alw'n 'wallgof'. Ond oedd, roedd defnyddio Paris yn enghraifft o'r ardal deithio gyffredin yn rhyfedd.
Rwy'n meddwl ei bod yn berffaith rhesymol i ddweud, fodd bynnag, ar ryw adeg yn y dyfodol, y byddai ceisio gorfodi cwarantin ar hyd y ffin rhwng Cymru a Lloegr ac o fewn ardal deithio gyffredin sydd wedi bodoli o fewn y DU a rhwng Iwerddon ers canrif—mae'n amlwg y byddai anawsterau mawr o ran gorfodi'r cwarantin hwnnw. Byddai costau mawr ynghlwm wrth hynny. Felly, rwy'n credu ei bod hi'n eithaf rhesymol unwaith eto i ni ddweud na ddylai hynny fod yn rhywbeth y dylai Llywodraeth Cymru ddibynnu arno. Wrth gwrs, byddai angen mwy o gydweithredu ar draws y DU hefyd. Ac yn wir, y Gweinidog emeritws, Alun Davies—wel, fe gyfrannodd yntau yn gynharach a chyhuddo'r Ceidwadwyr Cymreig o fod â ffetish ynglŷn â'r ffin. Wel, y cyfan a ddywedwn yw bod y ffin yn ffin agored hir. Mae problemau gwirioneddol ynghlwm wrth hynny a byddai ceisio gorfodi cwarantin yn anodd. Ac unwaith eto, ni roddwyd unrhyw fanylion. Roedd y cyfan yn aneglur iawn o ran sut y byddai hynny'n digwydd yn ymarferol.
Gwnaeth Caroline Jones, a Lynne Neagle mewn gwirionedd, bwyntiau synhwyrol iawn ynglŷn â galw ar Lywodraeth Cymru i adolygu'r penderfyniad i beidio â gwneud gwisgo masgiau wyneb yn orfodol ar drafnidiaeth gyhoeddus. Eto, sut y gallwch ddisgrifio hynny fel pwynt nad yw'n bwynt difrifol i'w wneud yn y ddadl? Mae'r rhan fwyaf o arbenigwyr yn derbyn y dylai gwisgo masgiau wyneb fod yn orfodol, ac mae hynny'n digwydd mewn mannau eraill. Felly, os yw'r dystiolaeth a nododd y Gweinidog yn wir ynglŷn â pham na ddylem gael hynny wedi'i orfodi yng Nghymru, gadewch inni weld y dystiolaeth honno. Rwy'n credu bod Lynne Neagle wedi galw am hynny. Gadewch i ni ei gweld. Gadewch i ni ddeall pam na ddylai gwisgo masgiau wyneb fod yn orfodol yn y gornel hon o'r Deyrnas Unedig pan gaiff ei orfodi ym mhobman arall.
Yn ganolog i hyn oll y mae'r angen i ddiogelu'r cyhoedd, fel y gwn fod Llywodraeth Cymru yn ei ddweud yn gyson ac wedi dadlau yn y gorffennol. Dyna pam ein bod wedi cyflwyno'r ddadl hon. Dyna pam y cawn y dadleuon hyn ynglŷn â'r angen i ymdrin â'r pandemig. Mae angen inni ddiogelu'r cyhoedd, ond ar yr un pryd mae angen inni lacio'r cyfyngiadau a chefnogi'r economi wrth inni symud ymlaen.
Ac fe ddywedaf wrth gloi, Lywydd, fy mod yn gobeithio, pan ddown allan o'r cyfyngiadau hyn, gan fynd yn ôl at rai o bwyntiau cychwynnol Darren Millar—rwy'n gobeithio na fyddwn yn ceisio dychwelyd at holl hen arferion y gorffennol, ac y byddwn yn ceisio gweithredu ac nid siarad yn unig am ddatblygu economi wyrddach, economi fwy cynaliadwy yn y dyfodol, economi sy'n adeiladu ar gyfleoedd a gyflwynwyd dros y mis diwethaf, ac nad yw ond yn ymateb ac yn osgoi rhai o'r heriau sy'n cael eu cyflwyno. Rwy'n credu bod y cyhoedd yn deall hynny, rydym yn deall bod nifer o Aelodau'r Cynulliad—Aelodau o'r Senedd, dylwn ddweud—ar feinciau'r Llywodraeth yn deall hynny hefyd. Mae hon yn ddadl ddifrifol, mae'n gynnig difrifol, mae hon yn drafodaeth ddifrifol i'w chael. Gadewch i bawb ohonom weithio gyda'n gilydd ac wrth i ni symud ymlaen i roi economi Cymru ar sylfaen inni allu dod allan o'r cyfyngiadau mewn ffordd sy'n wirioneddol gadarn a chynaliadwy ac er mwyn inni allu adeiladu Cymru yn y dyfodol y gall pobl fod yn falch ohoni.