5. Datganiad gan y Prif Weinidog: Y Rhaglen Ddeddfwriaethol

Part of the debate – Senedd Cymru am 2:17 pm ar 15 Gorffennaf 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mark Reckless Mark Reckless Conservative 2:17, 15 Gorffennaf 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch, syr—mae'n bleser siarad o dan eich cadeiryddiaeth, David Melding. Prif Weinidog, diolch am eich datganiad. Diolch yn fawr iawn am ddweud bod y ddadl Brexit ar ben, ond mae'n bwysig iawn dwyn yr hyn sydd ei angen i'r llyfr statud mewn ffordd drefnus ac effeithiol. Rwy'n cytuno'n gryf, ac rwy'n credu ei bod hi'n ymddangos y bu gwahoddiad i gefnogi neu o leiaf  i ymgynghori ynglŷn â hynny, ac yn sicr mae hynny'n rhywbeth y byddwn yn hapus iawn i'w wneud, ac roeddwn yn falch o'r hyn a ddywedsoch chi ar yr agwedd honno.

A allwn i ddweud hefyd, ynghylch hynny, fy mod yn aml yn eich beirniadu chi ac eraill weithiau am ddeddfu'n wahanol yng Nghymru dim ond er mwyn gwneud hynny, fel y dywedais? Rwy'n credu ei bod hi'n ddyletswydd arnaf i gydnabod, yn y maes penodol hwn, nad yw hynny wedi digwydd o ran bron y cyfan o'r hyn yr ydych chi wedi'i wneud gyda deddfwriaeth ymadael yr UE. Fe wnaethoch chi gyfeirio at yr 51 o offerynnau statudol Cymreig yr ydym ni wedi'u gwneud, ac rwy'n credu at 158 yr ydym ni wedi rhoi cydsyniad y DU iddynt, ac mae'r modd hirben a synhwyrol yr aethpwyd i'r afael â hyn wedi gwneud argraff arnaf. Rwy'n credu ei fod yn ymwneud yn rhannol â phwysau gwaith ac â pheidio â bod eisiau ail-wneud hynny i gyd, ond hefyd, rwy'n credu ei fod yn ddull synhwyrol. Mae Mick Antoniw a'i bwyllgor wedi gweithio'n galed iawn ar hyn, a hoffwn ddiolch ar goedd iddynt.

Fe ddywedsoch chi o ran Bil y cwricwlwm mai ei nod oedd caniatáu i newidiadau fod ar waith yn 2022. A ydych chi, fel Llywodraeth, yn diystyru ymestyn y dyddiad cau hwnnw? A yw'n bosibl o hyd y bydd yna newid yn hynny, neu a ydych yn gwrthwynebu hynny? Rwy'n credu bod dod â hwn ymlaen yn bwysig, oherwydd mewn rhai ffyrdd rwy'n ei weld yn Fil eithaf anodd. Rwyf wedi bod yn ailddarllen rhai o'r dadleuon ynghylch Deddf 1988 a'r cwricwlwm bryd hynny, ac, yn ddiddorol, Margaret Thatcher oedd yn ceisio cadw rhyddid yr athrawon a chyfyngu ar y graddau yr oedd y Bil yn gorfodi, ac roedd llawer yn yr Adran Addysg eisiau gwneud fel arall, a'r canlyniad oedd cyfaddawd. Ond roeddent yn nodi pethau penodol yr oedd yn rhaid iddynt ddigwydd mewn meysydd ar y pryd yn y cwricwlwm, tra bo'r ymagwedd yma yn un llawer mwy cyffredinol, a chysyniadau sy'n llawer anoddach eu disgrifio mewn iaith ddeddfwriaethol sydd â grym y tu cefn iddi. Rwyf yn credu ei bod hi'n eithaf anodd i athrawon ac ysgolion edrych ar y ddeddfwriaeth honno ac yna deall, yn ymarferol, sut y mae'r ddeddfwriaeth honno'n mynd i'w rhwymo nhw. Gwn y bydd y rhan fwyaf o hyn yn digwydd drwy ganllawiau a chymorth gyda'r gweithredu, ond, os bydd unrhyw un yn torri'r gyfraith, sut y byddwch chi'n gwybod, a beth fydd y camau gorfodi ynghylch hynny?

Mae COVID-19 wedi effeithio ar nifer fawr o bobl mewn ffyrdd hollol ryfeddol sydd wedi gwneud cymaint o wahaniaeth i fywydau pobl, ond rwy'n credu hefyd ei fod wedi gwneud gwahaniaeth sylweddol i Lywodraeth Cymru. Wrth gwrs, rwy'n deall pam eich bod wedi adleoli gweision sifil mewn mannau eraill, ac na all rhywfaint o ddeddfwriaeth fynd rhagddi nawr. Gofynnais yn gynharach i roi'r un graddau o gydymdeimlad i Lywodraeth y DU, ond rwy'n sicr yn cydymdeimlo yn yr un modd â'ch Llywodraeth chi. Ond hefyd cawsoch gyfnod o amser deddfwriaethol pryd y gellid disgwyl yn ddigon priodol i chi gyflwyno'r Biliau hyn. Nawr, ni fyddwch yn gallu, ac mae hynny—i chi ac i'ch Llywodraeth gyda'r mwyafrif sydd gennych chi—yn golled, ac rwy'n credu bod angen i ni gydymdeimlo â hynny.

O ran Ken Skates, a'r Bil y bu'n gweithio arno yn arbennig ar wasanaethau bysiau, rwy'n credu bod hyn yn anffodus—nid wyf yn siŵr a wyf yn cytuno â'r dull cyffredinol ai peidio, ond rwyf wedi bod yn ymwneud â hyn, ac yn sicr mae wedi gweithio'n galed iawn gyda'r pwyllgor i'w ddatblygu o dan broses graffu. A nawr mae'n ymddangos, yn wahanol i'r mesurau eraill a gyhoeddir ar ffurf drafft ac y gellir eu cyflwyno yn y Cynulliad nesaf, yn dibynnu ar ganlyniadau'r etholiad, ymddengys y rhoddwyd y farwol i hyn. Rydych yn gallu cyflawni rhai agweddau arno mewn ffyrdd eraill, ond beth am rai o'r egwyddorion eraill hynny? A ydych yn disgwyl y bydd cyfle arall, neu a yw'r ansicrwydd i wasanaethau bysiau yn sgil yr hyn sydd wedi digwydd gyda COVID mor fawr fel nad yw'n bosibl dweud ar hyn o bryd?

Cefais fy nharo, wrth siarad â'r Arglwydd Thomas am y comisiwn cyfiawnder, gan y pwyslais a roddodd ar y Bil Rhentu Cartrefi (Cymru) a dechrau'r Bil hwnnw o 2016 a'r gwahaniaeth ymarferol enfawr ar lawr gwlad a fydd yn ei wneud i lawer o bobl yng Nghymru. Yn aml, pan siaradwn am ddeddfu'n wahanol, gall gael effaith ymylol ar rai pobl; bydd hyn yn cael effaith enfawr ar gymaint o bobl, a chefnogaf yr hyn y mae'r Prif Weinidog yn ei ddweud am bwysigrwydd craffu er mwyn cael hyn yn iawn, yn enwedig pan fyddwch yn diwygio Bil, Bil cymhleth, cyn iddo weld golau dydd hyd yn oed.  

Fe sonioch chi am waith datblygu pwysig arall sy'n mynd rhagddo, gan gynnwys gwaith ar ddiwygiadau i lesddaliadau a chyfunddaliadau preswyl. Rwy'n ymwybodol o raglen waith sylweddol iawn gan Gomisiwn y Gyfraith yn y maes hwn. Doeddwn i ddim yn glir os oeddech yn cyfeirio at hynny neu a oes rhaglen waith ar wahân yn mynd rhagddi yn Llywodraeth Cymru. Mae gan waith Comisiwn y Gyfraith adran fach ar y dechrau ynghylch datganoli yng Nghymru a pheth amwysedd ac ansicrwydd ynghylch hyd a lled datganoli, o ystyried themâu trawsbynciol eu gwaith, ond y dybiaeth bragmatig a oedd fel petai'n rhedeg drwyddi oedd y byddai'n cael ei wneud ar sail Cymru a Lloegr. A ydych yn disgwyl y byddech eisiau argymell cydsynio â llawer o'u rhaglen waith? A ydych yn gwybod mwy amdani nag sydd wedi'i gyhoeddi, neu a ydych yn bwriadu datblygu dull gweithredu i Gymru yn unig yn y maes hynod gymhleth hwn?

Fe wnaethoch chi sôn am ddau faes arall rwy'n credu y byddid yn deddfu ynddynt drwy ddefnyddio'r offeryn statudol. Gwerthu cŵn bach gan drydydd parti: gwn y bydd nifer o Aelodau fy ngrŵp yn falch iawn o glywed eich bod yn cymryd camau pellach ynghylch hynny. A hefyd, o ran gwahardd ysmygu, cafwyd rhyw awgrym y byddai'n fesur llawer ehangach, ond, i'r graddau eich bod wedi sôn am dir ysbytai, tir ysgol ac ardaloedd chwarae awdurdodau lleol, yn sicr nid wyf fi'n bersonol yn gwrthwynebu cynnwys y meysydd hynny, ac rwy'n falch nad yw'n rhaglen ehangach.

Yn olaf, a gaf i gyfeirio at y dreth trafodiadau tir? Fe wnaethom ni siarad yn faith wrth i'r Bil fynd ar ei hynt ynghylch modelau craffu gwahanol posibl, ac roeddwn yn dadlau y dylai'r gyfradd fod ar wyneb y Bil ac rydych yn gryf yn erbyn hynny, ond fe wnaethoch chi nodi nifer o fecanweithiau craffu eraill a fyddai'n gwneud iawn am hynny. A ydych chi'n cytuno ei bod yn eithaf anfoddhaol y cyhoeddwyd hyn mewn cynhadledd i'r wasg gan y Gweinidog Cyllid ddoe, ond nad yw'n cael ei ystyried hyd yn oed fel datganiad heddiw, ac wedyn y byddwn yn torri am ddeufis? Iawn, rydych chi wedi codi'r trothwy, ond mae rhai posibiliadau deddfwriaethol eithaf cymhleth hefyd ynglŷn â sut y gallwch chi wneud hynny o ran yr ail gartrefi a pheidio â chyflawni'r eithriad i'r categori hwnnw. Gallaf feddwl am nifer o ffyrdd gwahanol y gellid gwneud hynny, a dydw i ddim yn glir sut mae'r Llywodraeth yn defnyddio'r ddeddfwriaeth i gyrraedd ei nod. Mae'n wir y byddai wedi bod yn fwy boddhaol pe baem ni wedi cael dadl a thrafodaeth briodol am hynny yma.