1. Datganiad gan y Prif Weinidog: Coronafeirws (COVID-19)

Part of the debate – Senedd Cymru am 2:11 pm ar 26 Awst 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 2:11, 26 Awst 2020

(Cyfieithwyd)

Llywydd, diolch i Lynne Neagle am y ddau bwynt yna. Rwyf innau hefyd wedi gweld cynnydd yn nifer y pryderon a godwyd yn uniongyrchol gyda Llywodraeth Cymru gan bobl sy'n teimlo bod rhai archfarchnadoedd wedi cefnu yn rhy gyflym ar rai o'r mesurau diogelu a oedd ganddyn nhw yn gynharach yn y pandemig. Nid yw'n ddarlun cyffredinol o bell ffordd; mae llawer o archfarchnadoedd yn parhau i weithio'n galed iawn i sicrhau bod eu hadeiladau wedi eu trefnu'n briodol gyda staff wrth law i gynorthwyo ac atgoffir pobl o'r angen i ymddwyn mewn ffordd nad yw'n peryglu pobl eraill. Ond mae'n amlwg nad yw hynny'n gyffredinol o ystyried y bag post a welais a'r pwyntiau y mae Lynne Neagle wedi eu gwneud. O ganlyniad i hynny, ysgrifennodd ein cyd-Aelod Lesley Griffiths unwaith eto at archfarchnadoedd ddechrau'r wythnos hon yn eu hatgoffa o'r hyn sy'n ofynnol yn ôl y gyfraith yma yng Nghymru. Fel y gŵyr yr Aelod, mae'n dipyn o frwydr barhaus i atgoffa rhai sefydliadau sy'n gweithredu y tu hwnt i Gymru y gall y gyfraith yng Nghymru fod yn wahanol, a bod eu rhwymedigaethau cyfreithiol yma yn union yr un fath ag y bydden nhw pe byddai'r rheoliadau hynny wedi cael eu gwneud mewn mannau eraill. Mae gan Lesley Griffiths gyfarfod—un o'i chyfarfodydd rheolaidd—gyda'r grŵp archfarchnadoedd yr ydym yn gweithio gydag ef yma yng Nghymru yn ddiweddarach y prynhawn yma, a bydd yn atgyfnerthu'r pwyntiau hynny gyda nhw unwaith eto bryd hynny.

O ran iechyd meddwl, rwyf wedi cael cyfle byr i edrych ar arolwg Mind Cymru. Mae'n ddogfen sobreiddiol gyda thros 900 o bobl yn ymateb iddi, ac fel yr ydym ni wedi ei ddweud droeon yn y sesiynau hyn, mae mwy nag un math o niwed sy'n dod o'r clefyd coronafeirws. Mae'n sicr bod y mesurau yr ydym wedi gorfod eu cymryd er mwyn atal ei gylchrediad wedi cael effaith ar iechyd meddwl a lles pobl sydd wedi gorfod ysgwyddo'r baich hwnnw o ran ynysu a chyfyngiadau ac ati. Cyn y gaeaf—a chytunaf â Lynne Neagle, mae cyfnod heriol yn dod—yr hyn yr ydym yn ei wneud yn Llywodraeth Cymru yw ceisio atgyfnerthu'r gwasanaethau haen 0 a haen 1 hynny sydd ar gael yn rhwydd iawn, gan gynnwys cryfhau llinell gymorth iechyd meddwl y Llinell Wrando a Chymorth Cymunedol, lansio pecyn cymorth iechyd meddwl y person ifanc ac yna gweithio gyda'n gwasanaethau iechyd, a wnaeth eu gorau glas i gynnal cymaint o wasanaeth iechyd meddwl ag y gallent yn ystod y pandemig, er bod hynny mewn gwahanol ffyrdd. Gwn fod absenoldeb trafodaethau wyneb yn wyneb yn arbennig o heriol i rai pobl â chyflyrau iechyd meddwl, ond rydym yn gweithio gyda'n byrddau iechyd lleol i weld sut y byddan nhw'n gallu cynnal y gwasanaethau hanfodol hynny yn ogystal â pharatoi eu hunain ar gyfer yr hyn a allai fod yn alwadau iechyd meddwl ychwanegol wrth i effeithiau hirdymor ymateb i'r feirws ddod yn fwy eglur.

Ac mewn ymadrodd y bydd yr Aelod yn ei adnabod yn dda iawn, mae'n rhaid i ni wneud hyn yn fusnes i bawb. Ni ellir ei adael i'r gwasanaeth iechyd yn unig. Mae gan gyflogwyr gyfrifoldeb, bydd gan ysgolion gyfrifoldeb, mae gan bob un ohonom ni rywfaint o gyfrifoldeb yn ein bywydau ein hunain i feddwl am iechyd meddwl a lles meddyliol ein cyd-ddinasyddion a darparu rhywfaint ar eu cyfer, yn enwedig y rhai sydd wedi gweld hwn fel y profiad anoddaf gyda'r straen mwyaf o unrhyw brofiad.