Part of the debate – Senedd Cymru am 2:41 pm ar 26 Awst 2020.
Llywydd, a gaf i ddiolch i Alun Davies am y ddau gwestiwn pwysig yna? Rydym ni yn parhau i ystyried mater gorchuddion wyneb drwy'r amser. Tra bod y feirws yn cael ei atal i bob pwrpas yng Nghymru, nid yw'n ymddangos yn gymesur ei gwneud hi'n orfodol i bobl wisgo gorchuddion wyneb mewn ffordd gyffredinol. Yn dros hanner yr awdurdodau lleol yng Nghymru yr wythnos diwethaf nid oedd yr un achos o goronafeirws. Sut mae hi'n gymesur ei gwneud hi'n ofynnol i bobl wisgo gorchuddion wyneb pan fo'r feirws mor isel â hynny? Ond yn ein cynllun cyfyngiadau symud lleol, fel y bydd Alun Davies wedi'i weld, rydym yn dweud yn benodol iawn fod gorchuddion wyneb yn rhan o'r drefn lle ceir cynnydd lleol ac mae'n rhaid i chi ymyrryd i'w atal yn y ffordd leol honno. Felly, dyna yw ein safbwynt ni o hyd. Mae'n rhan o'r drefn. Rydych chi yn ei ddefnyddio lle mae ei angen yn hytrach na gorfodi, mewn ffordd gyffredinol, gofyniad i wisgo gorchudd wyneb pan nad yw'r dystiolaeth o sefyllfa bresennol y feirws yng Nghymru yn gwneud hynny'n gymesur.
Rwy'n poeni llawer am gorau am yr holl resymau y mae Alun Davies wedi eu dweud. Rwyf wedi darllen rhai llythyrau dirdynnol iawn gan bobl sydd wedi mynychu angladdau yng Nghymru yn ystod y coronafeirws, ac mae naws cadarnhaol iawn iddyn nhw ar y cyfan. Mae pobl yn deall y cyd-destun ac maen nhw'n gwerthfawrogi pethau sy'n cael eu gwneud i ganiatáu cynnal angladdau, ond mae angladd yng Nghymru heb ganu Calon Lân yn rhywbeth sy'n anodd iawn i bobl. Rywsut, nid yw'n ymddangos yn iawn i bobl. Ac mae'r llythyrau yr wyf i wedi eu darllen yn gwneud y pwynt hwnnw mewn ffordd rymus iawn.
Dywedais yn fy natganiad agoriadol, Llywydd, y byddwn yn defnyddio'r tair wythnos hyn i weithio gyda chanolfannau cymunedol ac eraill i weld a allwn ni ailddechrau rhai cyfarfodydd o dan do ar raddfa fach wrth i'r hydref ddod ar ein gwarthaf am yr union resymau y mae Alun Davies wedi'u dweud—na fydd pethau y gall pobl eu gwneud yn yr awyr agored nawr yn bosibl erbyn i ni gyrraedd mis Tachwedd. Mae'n rhaid i ni wneud ein gorau i ddod o hyd i ffyrdd y gall rhai gweithgareddau cymdeithasol o dan do ailddechrau oherwydd yr holl niwed ychwanegol y cyfeiriodd Lynne Neagle ato yn ei chwestiwn. A fydd hynny'n ymestyn i gorau yn gallu ymarfer a pherfformio dan do—mae arnaf i ofn ei bod hi'n anodd bod yn gadarnhaol. Mae'r weithred o ganu ynddo'i hun yn cynyddu'r cyflymder y gellir lledaenu'r feirws, a chafwyd rhai enghreifftiau difrifol mewn mannau eraill yn y byd. O ystyried oedran a'r cyflyrau iechyd sylfaenol y gwyddom sydd gan lawer o aelodau côr yng Nghymru, ac er ein bod yn parhau i geisio cyngor ac yn parhau i edrych ar y dystiolaeth sy'n esblygu mewn mannau eraill, mae arnaf i ofn na allaf swnio'n gadarnhaol ynghylch pa mor gyflym y bydd modd i'r math hwnnw o weithgarwch ailddechrau dan do.