Part of the debate – Senedd Cymru am 5:30 pm ar 29 Medi 2020.
Diolch, Llywydd dros dro. Ni ellir gorbwysleisio pwysigrwydd y Bil Amaethyddiaeth hwn. Mae'n cynnwys mesurau i alluogi parhad y cymorth amaethyddol presennol ac i sicrhau bod y sector yn gweithio'n effeithiol. Mae llawer o bethau cadarnhaol, megis yr ardoll cig coch, ac Atodlen 5 yn benodol, sydd nid yn unig yn galluogi Gweinidogion Cymru i barhau â thaliadau uniongyrchol yng Nghymru o dan Gynllun y Taliad Sylfaenol (BPS) ar ôl 2020 ond sydd hefyd yn helpu i symleiddio a gwella'r cynllun.
Hefyd, mae Atodlen 5, Rhan 2 yn galluogi Gweinidogion Cymru i wneud datganiad o ymyriad petai yna amodau marchnad eithriadol a fyddai'n debygol o gael effaith andwyol ar incwm cynhyrchwyr amaethyddol. Mewn cysylltiad â hyn, tynnodd Undeb Amaethwyr Cymru sylw at y ffaith y gallai fod gan Lywodraethau penodol yn y DU farn wahanol ar yr hyn sy'n gyfystyr ag amod eithriadol. Felly, croesawaf y ffaith, pan fydd mesurau o'r fath yn cael eu hystyried, y bydd pedair gweinyddiaeth y DU yn ymgynghori â'i gilydd drwy grŵp monitro marchnad amaethyddol y DU.
Mae cydweithredu â'r sector amaethyddol a gweithredu ar eu pryderon yn hanfodol. Felly, hoffwn ddweud ar goedd pa mor llawer yr wyf fod y Gweinidog yn derbyn argymhelliad 2 yn adroddiad y pwyllgor Newid Hinsawdd, yr Amgylchedd a Materion Gwledig (CCERA) ar y Cynnig Cydsyniad Deddfwriaethol atodol. Mae'r ddyletswydd i adrodd i'r Senedd ar ddiogelwch bwyd y DU yn hanfodol bwysig hefyd. Mae mawr angen hyn oherwydd erbyn hyn rydym dim ond 61 y cant yn hunangynhaliol o ran bwydydd tymherus.
Fel y Gweinidog, croesawaf welliant Llywodraeth y DU i gynyddu amlder yr adroddiadau o bob pump i bob tair blynedd. Codwyd pryderon o ran cymalau 32, adnabod ac olrhain anifeiliaid, a rheoleiddio cynhyrchion organig. Yn wir, nododd ein pwyllgor nad oeddent mewn sefyllfa i argymell i'r Senedd ei bod yn cydsynio â darpariaethau'r Bil oherwydd pryderon sydd gan Lywodraeth Cymru o hyd. Yn ôl ymatebion y Gweinidog i Gadeiryddion pwyllgor y CCERA a'r Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a’r Cyfansoddiad, cytunwyd ar welliannau'r Llywodraeth yn ystod y Cyfnod Pwyllgor ac mae'r Gweinidog o'r farn bod hwn yn ateb boddhaol i'r pryderon sy'n weddill. Rwy'n cytuno ac yn croesawu gwelliannau perthnasol y Llywodraeth a nodir ym memorandwm Rhif 3.
Gwnaeth y Gweinidog bwynt pwysig hefyd yn ei llythyr at Gadeirydd y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a’r Cyfansoddiad mewn cysylltiad â chymalau 40 i 42. Mae'r cytundeb dwyochrog rhwng Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU ym mis Mawrth 2019 yn ei gwneud yn ofynnol i'r Ysgrifennydd Gwladol ymgynghori â Gweinidogion Cymru cyn gwneud rheoliadau gan ddefnyddio pwerau a roddwyd o dan y cymalau hynny. Fe'm sicrhawyd gan sylw'r Gweinidog fod y cytundeb hefyd yn nodi dull cadarn a thryloyw ar gyfer cynnwys Gweinidogion Cymru wrth weithredu'r rheoliadau.
Mewn cysylltiad ag Atodlen 3 a thenantiaethau amaethyddol, nododd Undeb Amaethwyr Cymru a Chymdeithas Tir a Busnes Cefn Gwlad (CLA) Cymru fod lle i Fil Cymreig ar wahân. Cytunaf hefyd ag NFU Cymru na ddylai Llywodraeth Cymru symud ymlaen i weithredu polisïau newydd i ddisodli'r Polisi Amaethyddol Cyffredin (PAC) nes bod yr effeithiau ar y sector tenantiaid yn cael eu deall yn iawn. Yn wir, mae'r sector yn cyfrif am 30 y cant o'n tir ffermio yng Nghymru. Dylem i gyd gael ein calonogi gan ymateb y Gweinidog i argymhelliad 20 y bydd diwygio polisi tenantiaeth amaethyddol yng Nghymru yn cael ei ystyried fel rhan o'r gwaith o ddatblygu Papur Gwyn amaethyddiaeth (Cymru).
Nodaf y sylwadau yn adroddiad pwyllgor y CCERA ar y Cynnig Cydsyniad Deddfwriaethol bod rhanddeiliaid wedi galw ar y Bil i gynnwys mesurau diogelu i sicrhau nad yw safonau bwyd yn cael eu gostwng gan fewnforion mewn cytundebau masnach. Mae Llywodraeth y DU wedi ei gwneud hi'n glir dro ar ôl tro na fydd yn cyfaddawdu ar safonau uchel y DU. Ac mae'r Ysgrifennydd Gwladol dros Fasnach Ryngwladol yn wir wedi sefydlu'r Comisiwn Masnach ac Amaethyddiaeth i gynghori Gweinidogion ar ddull y DU o ymdrin â chytundebau masnach ar ôl Brexit. Croesawaf y comisiwn hwn, ond mae gan Lywodraeth Cymru ei hun ran i'w chwarae o ran hyrwyddo ein cynnyrch o Gymru hefyd. Er enghraifft, mae arnom angen targed clir a diamwys o ran pryd y bydd oes silff cig oen Cymru yn cael ei wella, fel y gall gystadlu'n well â Seland Newydd ar y llwyfan byd-eang; datblygu a gweithredu siarter bwyd lleol i sicrhau caffael y lefel fwyaf posibl o gynnyrch o Gymru; a chefnogaeth i addewid gwlân Cymreig y Ceidwadwyr Cymreig.
Bydd y Ceidwadwyr Cymreig yn pleidleisio o blaid rhoi caniatâd, oherwydd mae gwneud hynny'n gam cadarnhaol tuag at sefydlogrwydd ac yn ddyfodol cryfach i'n ffermio yng Nghymru. Fodd bynnag, hoffwn egluro ein bod yn gwneud hynny ar y sail, os bydd gwelliannau'r tu allan i'r Llywodraeth yn aros yn y Bil, y caiff dadl bellach ei chyflwyno, fel yr addawyd yn y llythyr a gyhoeddwyd gennych, Gweinidog, atom ddoe. Diolch yn fawr.