8. Datganiad gan y Dirprwy Weinidog Tai a Llywodraeth Leol: Canol Trefi: Diogelu eu dyfodol

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:46 pm ar 29 Medi 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Helen Mary Jones Helen Mary Jones Plaid Cymru 4:46, 29 Medi 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn i'r Dirprwy Weinidog am ei datganiad. Fel y dywed, mae ein trefi'n bwysig iawn i ni, ac rwy'n siŵr y byddai'n cytuno â mi fod yr argyfwng wedi tynnu sylw at ba mor bwysig yw cymunedau lleol, ond y byddwn hefyd efallai'n defnyddio ein trefi a chanol ein trefi mewn gwahanol ffyrdd, yn rhannol o ganlyniad i'r argyfwng.

Mae'r Dirprwy Weinidog yn sôn yn ei datganiad am gyfleoedd i siopa mwy lleol, ac, er fy mod yn siŵr bod hynny'n wir, mae hefyd yn wir, er enghraifft, fod llawer o bobl wedi newid i siopa ar-lein yn hytrach na siopa'n uniongyrchol. Felly, tybed pa asesiad y mae'r Dirprwy Weinidog wedi'i wneud neu y gallai ei wneud o'r mathau o fusnesau y mae pobl yn defnyddio mwy ohonynt ar hyn o bryd yng nghanol ein trefi ac y gellid eu perswadio i ddefnyddio mwy ohonynt yn y dyfodol, oherwydd rwy'n credu ei bod hi'n bwysig ein bod yn rhoi anogaeth a chefnogaeth yn benodol i'r busnesau hynny sydd fwyaf tebygol o fod yn llwyddiannus.

Soniodd y Dirprwy Weinidog am ganolfannau gweithio lleol. Roeddwn yn falch iawn o'i chlywed yn sôn am y rheini. Tybed a all ddweud ychydig mwy yn ei hymateb i mi am y ffordd y mae'r gwaith hwnnw'n datblygu. Pwy mae hi'n tybio fydd yn datblygu'r canolfannau hynny? A yw hynny'n waith i awdurdodau lleol, neu i fentrau cydweithredol lleol? Tybed a yw hi wedi cael unrhyw drafodaethau gyda rhai o'r cyflogwyr mawr. Rydym ni wedi gweld cyflogwyr mawr yng Nghaerdydd, er enghraifft, fel Admiral a Lloyds, y bu eu staff yn gweithio gartref. I rai pobl, byddant eisiau parhau i weithio gartref; byddai llawer ohonynt yn hoffi gweithio'n fwy lleol. A oes rhan i'r cwmnïau mawr hynny, o bosib, o ran buddsoddi yn y math yna o ganolfan weithio lleol yn rhai o drefi ein Cymoedd, er enghraifft?

Mae'r Gweinidog yn cyfeirio at yr addasu a fu ar fannau cyhoeddus at ddibenion gwahanol, ond gwn ei bod yn ymwybodol iawn bod cyfundrefn reoleiddio gymhleth iawn ynghylch newid y ffordd y defnyddir mannau cyhoeddus, a tybed a wnaiff hi ein sicrhau ei bod yn gweithio gyda chyd-Aelodau ym mhob rhan o'r Llywodraeth i'w gwneud hi'n haws i awdurdodau lleol wneud y newidiadau hynny, o gofio bob amser, wrth gwrs, yr amod y mae Mark Isherwood wedi sôn amdano ynghylch yr angen i sicrhau nad yw unrhyw un o'r newidiadau hynny'n creu anawsterau i bobl anabl, nac, yn wir, i rieni â phramiau.

Tybed a yw hi wedi ystyried beth arall y gellid ei wneud i alluogi mwy o bobl i fyw yng nghanol ein trefi. Bydd yn ymwybodol o'r gwaith a wnaed yn ddiweddar, yn ystod yr ychydig flynyddoedd diwethaf, gan Gyngor Sir Gaerfyrddin, lle maen nhw wedi prynnu rhai siopau mawr gwag yng nghanol y dref, eu rhannu'n unedau llai ac yna troi'r mannau uwchben y siopau hynny'n fflatiau a ddefnyddir bellach, ac, wrth gwrs, mae hynny'n golygu bod pobl yng nghanol y dref, maen nhw'n defnyddio siopau lleol pan fyddan nhw'n gallu, gan ddefnyddio tafarndai a chaffis lleol, a tybed a wnaiff y Gweinidog ymuno â mi i longyfarch Sir Gaerfyrddin am hynny ac a yw hi'n credu bod hynny'n ddull y gellid ei ddefnyddio ymhellach.

Yn olaf, a chyda diolch am eich goddefgarwch, Llywydd dros dro, tybed pa ystyriaeth bellach y mae'r Dirprwy Weinidog a'i chyd-Aelodau wedi'i rhoi i effaith y gyfundrefn ardrethi busnes ar fusnesau bach yng nghanol y dref, yn enwedig, a pha un a oes angen gwneud unrhyw waith pellach i annog busnesau bach  newydd ac arloesol yn arbennig i ymsefydlu, y gallai rhai ohonynt gael eu rhwystro gan y gyfundrefn ardrethi busnes fel y mae, ac a oes gwaith pellach y gallai hi a'i chyd-Aelodau ar draws y Llywodraeth ei wneud yn hynny o beth.