Part of the debate – Senedd Cymru am 5:45 pm ar 30 Medi 2020.
Diolch, Lywydd. Rwy'n cynnig y gwelliant a gyflwynwyd yn fy enw i yn ffurfiol. Mae ymddiriedaeth mewn gwleidyddiaeth ar ei isaf erioed ac fe'i gwaethygir gan res o addewidion a dorrwyd. Mae pobl yn colli ffydd mewn datganoli am fod datganoli wedi methu sicrhau'r manteision a addawyd. Mae methiannau polisi a gwastraff Llywodraeth wedi cyflymu'r broses o erydu ymddiriedaeth yn ein sefydliad.
Fel y noda'r Ceidwadwyr Cymreig yn eu cynnig, gwastraffwyd dros £1 biliwn o arian yn ystod y degawd diwethaf; arian a allai fod wedi gwneud gwahaniaeth gwirioneddol i fywydau pobl Cymru. Faint o bobl sydd wedi marw o ganser am na ellid gwneud diagnosis cynnar o ganlyniad i ddiffyg adnoddau? Faint o gyn-filwyr digartref sydd wedi marw am nad oedd digon o lety fforddiadwy? Faint o blant y cyfyngwyd ar eu cyfleoedd bywyd am fod system addysg Cymru wedi gwneud cam â hwy? Dychmygwch y gwahaniaeth y gallai £1 biliwn fod wedi'i wneud i'r holl fywydau hynny. Dychmygwch faint o feddygon neu nyrsys y gellid bod wedi'u cyflogi. Dychmygwch faint o dai fforddiadwy y gallem fod wedi'u hadeiladu. Yn hytrach, diflannodd yr arian hwnnw gyda gobeithion a breuddwydion llawer o bleidleiswyr Cymru.
Mae Llywodraethau olynol yng Nghymru wedi addo llawer ond wedi methu cyflawni. Addawsant drawsnewid economi Cymru. Fe wnaethant osod targed i gyrraedd 80 y cant o gynnyrch domestig gros y DU, targed a gafodd ei anghofio pan ddaeth hi'n amlwg na ellid ei gyrraedd. Er gwaethaf miliynau o bunnoedd o gymorth gwladwriaethol, Cymru yw'r rhanbarth tlotaf yng ngorllewin Ewrop o hyd. Gwastraffwyd cronfeydd strwythurol yr UE a addawodd drawsnewid gorllewin Cymru a'r Cymoedd—addewid a dorrwyd ar ôl methu sicrhau ffyniant economaidd. Methiannau polisi a fethodd sicrhau swyddi mawr eu hangen yn fy rhanbarth i.
Mae Gorllewin De Cymru wedi colli swyddi dirifedi dros y degawd diwethaf a mwy na hynny. Gwelsom y cyflogwyr mwyaf yn lleihau eu gweithgarwch. Cawsom addewid y byddai cyflogwyr newydd yn dod yn lle'r swyddi gweithgynhyrchu ar gyflogau uchel a gollwyd yn Sony, Ford, Visteon, 3M, Tata a llu o weithgynhyrchwyr byd-eang eraill. Yr hyn a gawsom oedd ffrwd o gynlluniau aflwyddiannus, buddsoddiad a wastraffwyd a rhesi o swyddi ar gyflogau isel mewn canolfannau galwadau. Rhoddodd pobl Cymru y gorau i wrando ar yr addewidion a dorrwyd. A oes unrhyw ryfedd mai llai na thraean o etholwyr Gorllewin De Cymru a aeth i'r drafferth i bleidleisio yn 2016? Ledled Cymru, ailadroddir y darlun. Mae hyn wedi arwain at lefelau enfawr o ddiffyg ymddiriedaeth mewn gwleidyddiaeth, ac ni thrafferthodd dros hanner y pleidleiswyr cymwys i gymryd rhan yn etholiadau diwethaf y Senedd. A oes unrhyw ryfedd pan fo'r Weithrediaeth a'r ddeddfwrfa yn treulio llawer mwy o amser yn trafod materion cyfansoddiadol haniaethol nag y maent yn ei dreulio'n trafod pethau sy'n effeithio ar fywydau pobl gyffredin yng Nghymru?
Ond mae'n rhaid i ni adfer ffydd mewn gwleidyddiaeth a ffydd yn y sefydliadau. A gallwn ddechrau gwneud hynny pan fyddwn yn cyflawni'r addewidion a roddwyd i bobl Cymru; pan fyddwn yn gwella bywydau pobl; pan fyddwn yn dileu gwastraff. Rwy'n cytuno â'r Ceidwadwyr Cymreig fod angen inni sefydlu swyddfa drawsadrannol sydd wrth wraidd y Llywodraeth i sicrhau gwerth am arian, dileu gwastraff a gwneud Llywodraeth Cymru'n agored ac yn dryloyw. Mae'r mwyafrif helaeth ohonom yma i sicrhau gwelliannau i fywydau pobl Cymru, ac yn anffodus nid yw llawer gormod o'r bobl hynny yn ymddiried ynom mwyach ac mae'n rhaid i ni ailadeiladu'r ymddiriedaeth honno.
Credaf mewn datganoli a chredaf yn y Senedd y pleidleisiodd pobl Cymru drosti. A chredaf mewn gweithio gyda phob plaid i roi i bobl Cymru yr hyn y maent am ei gael i ailadeiladu eu bywydau ac i ddarparu'n well ar eu cyfer. Ac rwy'n annog yr Aelodau i gefnogi fy ngwelliant a chefnogi'r cynnig. Diolch yn fawr iawn.